جراحی شانه و کتف همیشه برای بسیاری از بیماران ترسناک و دشوار به نظر می‌رسد. اما اگر لازم باشد بهتر است که انجام شود در غیر این صورت ممکن است شما را در طولانی مدت درگیر مسائل دشوار و پیچیده‌ای کند.
عمل جراحی شانه چیست؟
جراحی شانه یکی از مهم‌ترین عمل‌ها در پزشکی است چراکه شانه انعطاف‌پذیرترین مفصل بدن است. این مفصل به شما امکان می‌دهد که بازوهای خود را در بسیاری از موقعیت‌ها حرکت دهید. اگر می‌توانید بازوهای خود را به جلو، بالا، به طرفین و حتی پشت بدن خودتان قرار دهید و به راحتی آن‌ها را بچرخانید به خاطر وجود همین مفصل مهم است. البته این انعطاف‌پذیری می‌تواند شانه شما را در معرض آسیب قرار دهد.
پزشکان ترجیح می‌دهند تا روش‌های غیر از جراحی را قبل از انجام هرگونه جراحی بسته به نوع آسیب امتحان کنند. با این حال گاهی اوقات تأخیر در عمل شانه ممکن است درمان را در مراحل بعدی دشوارتر سازد. تشخیص و درمان به موقع آسیب‌های شانه می‌تواند در طولانی مدت به بهبود مشکلات کمک کند.
جراحی می‌تواند یک روش درمانی ایده‌آل برای بسیاری از آسیب‌های شانه باشد به ویژه اگر سایر درمان‌ها نتوانند مشکل را حل کنند. این روش‌ها می‌تواند از روش‌های آرتروسکوپی با حداقل ایجاد زخم (که در آن ابزار جراحی از طریق ایجاد سوراخ‌هایی داخل شانه شما قرار داده می‌شود) گرفته تا جراحی‌های باز سنتی با استفاده از چاقوی جراحی و ایجاد بخیه‌ها متفاوت باشد. هر روش معایب و مزایای مخصوص به خود را دارد و باید در حالت‌های مناسب از آن‌ها استفاده شود.
بیشتر بخوانید: عمل جراحی آرتروسکوپی
شکل و ساختار شانه سالم
سه استخوان اصلی که ساختار شانه را تشکیل می‌دهند عبارت‌اند از:
- استخوان کتف (اسکاپولا)
- ترقوه
- بازو فوقانی یا هومروس
مفصل شانه از قرار گرفتن سرکره‌ای شکل انتهای استخوان بازو در سر استخوان که فرمی کاسه‌ای دارد شکل می‌گیرد و نوع آن توپی است. نام دیگر این سر استخوان کاسه‌ای شکل، حفرهٔ گلنوئید است. لابروم گرداگرد این گودی کاسه‌ای شکل را در برگرفته است و بافتی نرم دارد.
سر استخوان بازو دارای سطحی صاف، بادوام و لغزنده (به نام غضروف مفصلی) است و همچنین یک پوشش نازک داخلی (سینوویوم) مفصل که حرکت نرم و روان مفصل شانه را ممکن می‌سازد.
بخش فوقانی تیغه شانه (آکرومیون) از مفصل کتف بیرون‌زدگی دارد. قسمت بالای تیغه شانه (آکرومیون) از روی مفصل شانه بیرون می‌زند. یک سر استخوان ترقوه به وسیله مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC) با تیغه شانه متصل می‌شود و انتهای دیگر استخوان ترقوه با مفصل استخوان جناغ با استخوان سینه اتصال پیدا می‌کند.
آنچه که گرداگرد مفصل شانه را در بر گرفته است صفحه نازک از جنس فیبر است که پوشینه مفصلی نام دارد. همین کپسول است که طیف وسیعی از حرکات را برای ما ممکن می‌سازد و در عین حال استحکام را فراهم می‌کند. عضلات و تاندون‌هایی که بازوی فوقانی را به شانه وصل می‌کنند عضلات گرداننده شانه یا روتاتور کاف هستند. یکی از وظایف روتاتور کاف پوشاندن مفصل کتف و کپسول مفصلی است.
اگر شما قادر هستید تا بازوی خود را بلند کنید و به بالای سر خود برسانید یا فعالیت‌هایی مانند پرتاب اشیاء یا شنا انجام دهید مدیون همین عضلات متصل به روتاتور کاف هستید.
بورس: کیسه‌ای روان کننده بین روتاتور کاف و استخوان آکرومیون است که حرکت تاندون‌های روتاتور کاف را به هنگام تکان دادن دست روان می‌کند.
نوبت گیری آنلاین از بهترین فوق تخصص ارتوپد کودکان
انواع روش‌های عمل جراحی شانه
عمل جراحی شانه به طور کلی به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:
- عمل جراحی شانه باز
- عمل جراحی شانه بسته یا آرتروسکوپی
همیشه ترجیح پزشکان عمل جراحی بسته یا عمل شانه با لیزر است. چرا که اثر جراحی در این متد بسیار کمتر از جراحی باز شانه است و عوارض جراحی شانه در این روش کم است.
جراحی شانه به روش باز
در روش جراحی باز، به طور کامل شانه باز می‌شود و جراح شانه درمان لازم را انجام می‌دهد. با اینکه در عمل جراحی باز شانه خطر عفونت، آسیب عصبی و چسبندگی بافتی بیشتر است اما نتیجه این نوع درمان مطلوب‌تر خواهد بود. البته انتخاب روش جراحی کتف از طرف متخصص جراحی شانه بستگی به نوع بیماری و شرایط بیمار دارد. برای مثال معمولاً این روش جراحی برای درمان پارگی‌های بزرگ یا انتقال تاندون، که به آن عمل تاندون شانه هم می گویند، بهتر عمل می‌کند.
اما پزشکان در اکثر موارد به خصوص در مورد بیماران جوان و فعال، جراحی آرتروسکوپی شانه یا عمل بسته شانه را تجویز می‌کنند. همچنین این روش برای عمل پلاتین کتف هم استفاده می شود که در آن برای جراحی شکستگی، از پین و وایر استفاده می شود.
انواع جراحی شانه به روش آرتروسکوپی یا بسته
در این روش یک میله به نام آرتروسکوپ را از روی پوست به داخل بدن وارد می‌کنند. در آرتروسکوپ دوربین‌های ریزی قرار گرفته تا پزشک بتواند درون بدن را ببیند و مشکل را تشخیص دهد. این نوع عمل جراحی به صورت سراپایی انجام می‌شود و نسبت به جراحی باز دوره نقاهت بسیار کوتاهی دارد. عمل جراحی شانه یخ زده از جمله مواردی است که در آن از آرتروسکوپی استفاده می‌شود.
در مواردی مانند پارگی جزئی تاندون، تاندنیت کلسیفیه، شانه منجمد، شکستگی کتف و بازو، تعویض مفصل شانه و دررفتگی مکرر شانه پزشکان عمل آرتروسکوپی را ترجیح می‌دهند. مگر اینکه بیمار دچار نقص استخوانی باشد و مجبور به جراحی باز شوند.
چه علائمی در بیمار منجر به عمل جراحی شانه می شود؟
عمل کتف و شانه زمانی توصیه می‌شود که هیچ یک از روش‌های غیرجراحی برای توقف درد یا بهبود عملکرد شانه مؤثر واقع نشوند. گاهی نیز آسیب وارد شده به شانه به قدری شدید است که از همان ابتدا جراحی توصیه می‌شود. نشانه‌هایی که مشخص می‌کند بیمار به جراحی نیاز دارد عبارت‌اند از:
- درد مزمن که با درمان‌های سنتی التیام نیابد
- بیماری پیشرفته مفصلی
- ناتوانی در حرکت
- ناتوانی در بالا بردن دست‌ها
- ضعف قابل ملاحظه شانه آسیب دیده
- عدم توانایی بلند کردن اجسام به کمک دست آسیب دیده
این‌ها دلایلی هستند که یک پزشک را وادار می‌کنند تا عمل جراحی کتف و شانه را برای شما تجویز کند. جراحی فقط برای رهایی شما از درد و عملکرد بهتر شانه‌هایتان است.
برخی از عوارض بعد از انواع جراحی شانه
اگر چه عوارض جراحی شانه بسیار نادر است اما باید در نظر داشت که حتی در روش‌های جراحی آرتروسکوپی (بسته) نیز عوارض جراحی ممکن است اتفاق بیفتد. این موارد شامل عفونت احتمالی و آسیب به اعصاب و رگ‌های خونی اطراف محل عمل است. خوشبختانه امروزه تکنیک‌های مدرن جراحی و نظارت دقیق پس از عمل، وقوع این مشکلات را به میزان قابل توجهی به حداقل رسانده است.
مقداری درد شانه بعد از عمل جراحی طبیعی است. همچنین بعد از عمل حساسیت و خشکی شانه هم طبیعی می باشد. مثل همه عمل‌های جراحی دیگر شما باید نسیت یه علائم و نشانه‌هایی که ممکن است ناشی از عوارض جراحی باشند هوشیار باشید و در صورت وقوع آن‌ها بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید. این علائم عبارت‌اند از:
- تب بعد از روز دوم بعد از جراحی
- افزایش درد یا تورم
- قرمزی، درد، تورم یا ترشحات زردرنگ از هر یک از زخم‌ها
- خونریزی غیرمعمول (برخی از خونریزی‌ها طبیعی و حتی مطلوب است)
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن بازو یا دست
- دست یا انگشتان شما تیره‌تر است یا احساس سرما در دست یا انگشتان خود می‌کنید.
اقدامات و مراقبت‌های پس از جراحی شانه
مراقبت‌های پس از جراحی شانه از نظر فعالیت‌های فیزیکی به سه دوران تقسیم می‌شود که عبارت است از:
- دوران توان‌بخشی: باید برای چند هفته ابتدایی بعد از جراحی از یک بازوبند استفاده کنید تا مفاصل بهبود یابند.
- ورزش غیرفعال: بعد از گذشت چند هفته، به کمک پزشک فیزیوتراپ یا دستگاه‌های مخصوص شروع به حرکت دادن بازو می‌کنید. این مرحله می توانید تا دو ماه بعد از جراحی شانه هم به طول بیانجامد.
- ورزش فعال: حداکثر سه ماه بعد از جراحی شروع به حرکت دادن بازو و شانه با استفاده از ماهیچه‌های خودتان می‌کنید.
در این زمان حتی اگر درد و ناراحتی ندارید نباید بدون مشورت پزشک به فعالیت‌های ورزشی سابق خود برگردید یا شروع به انجام ورزش‌های چالشی کنید. اما ورزش‌های مخصوص شانه را که فیزیوتراپ به شما آموزش می‌دهد حتماً هر روز انجام دهید.
فیزیوتراپی را باید از همان روزهای اول بعد از عمل جراحی شانه شروع کنید. فیزیوتراپیست یک برنامه ورزشی نیز برایتان آماده خواهد کرد که به افزایش دامنه حرکتتان کمک می‌کند. آموزش نحوه خواب یا تعویض لباس با وجود شانه آسیب دیده نیز بر عهده فیزیوتراپتان خواهد بود.
در روزهای اول بعد از جراحی باید لباس‌های گشاد را انتخاب کنید که پوشیدنشان راحت باشد. به خصوص دقت کنید که لباس‌هایتان زیپ یا دکمه‌هایی داشته باشد که باز و بسته کردنشان ساده باشد. اگر لازم نباشد برای پوشیدن لباس بازوی جراحی شده را حرکت دهید و آن را بالاتر از شانه بیاورید بهتر است. در مورد کفش‌ها نیز بهتر است انواعی را انتخاب کنید که بند نداشته باشند و بتوانید بدون استفاده از دست آن‌ها را بپوشید.
نحوه خوابیدن بعد از عمل شانه
خوابیدن نیز بعد از جراحی شانه مشکل خواهد شد؛ چون نمی‌توانید روی شانه جراحی شده بخوابید و باید فقط حالت‌هایی را امتحان کنید که فشاری به شانه وارد نکنند. به این منظور بهتر است روش‌های زیر را امتحان کنید:
- به سمت شانه مخالف بخوابید.
- به پشت بخوابید.
- چند بالش در پشت خود قرار دهید تا مانع از غلط زدن شما به پشت شوند و با یک حالت مایل بخوابید.
- با قرار دادن چند بالش زیر شانه جراحی شده، آن را بالا بیاورید تا از تورم و چرخیدن روی آن جلوگیری شود.
- هنگام خواب، شانه آسیب دیده را ببندید تا ثابت و بی حرکت بماند.
بیشتر بخوانید: روش های درمان قوز کمر
مراقبت از زخم بعد از عمل شانه
» بعد از عمل جراحی بسته‌های یخ را روی روکش (باند) ۴ تا ۶ بار در روز و هر بار حدود ۲۰ دقیقه روی زخم خود (برش) قرار دهید.
» کیسه‌های یخ را در یک حوله یا پارچه تمیز بپیچید. آن را مستقیماً روی پانسمان قرار ندهید. یخ به بهبود تورم کمک می‌کند.
» بخیه‌های شما حدود ۱ تا ۲ هفته پس از جراحی برداشته می‌شود. بانداژ و زخم خود را تمیز و خشک نگه دارید. از پزشک خود بپرسید که آیا پانسمان نیازی به تغییر دارد یا خیر؟ نگه‌داشتن یک تکه گاز زیر بازو می‌تواند به جذب عرق کمک کرده و پوست زیر بغل شما را خشک نگه دارد. خشک نگه‌داشتن زیر بغل موجب می‌شود زخم خارش و درد نگیرد. از قرار دادن هرگونه لوسیون یا پماد روی زخم خود پرهیز کنید.
» در صورت استفاده از دستگاه ثابت نگه دارنده شانه، در مورد زمان شروع دوش گرفتن با پزشک خود مشورت کنید. از خیس شدن زخم جلوگیری کنید. هنگام دوش گرفتن: یک باند یا پلاستیک ضد آب را روی زخم قرار دهید تا خشک بماند.
» اگر نمی‌توانید زخم خود را بپوشانید، از تماس با آن خودداری کنید. زخم خود را به آرامی بشویید.
» مراقب باشید بازوی خود را در کنار خود نگه دارید. برای تمیز کردن زیر بازوی آسیب دیده، به پهلو خم شوید و بگذارید بازو دور از بدن شما آویزان شود. با بازوی دیگر، زیر آن را تمیز کنید. هنگام تمیز کردن، آن را بلند نکنید.
» زخم را در وان حمام، جکوزی یا استخر خیس نکنید.
پیشگیری از مشکلات آینده پس از عمل جراحی شانه
بسیار مهم و حیاتی است که شما یک برنامه روزانه ورزش شانه برای کشش و تقویت برای خود تدوین کنید. برای دستیابی به نتایج بهتر بعد از عمل توصیه می‌شود که به همه درمان‌ها و تمرین‌های تجویز شده عمل کنید. تمرین‌هایی که جراح ارتوپد یا فیزیوتراپیست برای شما تجویز می‌کنند نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات آینده ایفا خواهد کرد.
دکتر ارتوپد علاوه بر جراحی از روش‌های مختلف جسمانی، دارویی و توان‌بخشی استفاده می‌کند و در درمان هر مشکلی که به سیستم عضلانی اسکلتی بدن مربوط بشود نقش دارد. ارتوپدی در درمان خیلی از بیماری‌ها مانند شکستگی و در رفتگی، پارگی رباط، در رفتگی عضله و بورسیت بیرون زدگی دیسک، درد عصب سیاتیک، پیچ خوردگی و در رفتن تاندون، کمردرد، اسکولیوز (انحراف ستون فقرات)، خمیدگی پا، پینه پا و انحراف شست، آرتروز و پوکی استخوان، تومور استخوان، دستروفی عضلانی و فلج مغزی، پای چنبری، عدم تساوی پا و ناهنجاری انگشتان دست و پا و اختلالات رشد نقش دارد.
هزینه جراحی شانه
هزینه عمل جراحی شانه بستگی به عوامل مختلفی دارد. از جمله:
- نوع عمل (باز یا بسته بودن عمل)
- سن بیمار
- نوع بیمارستان
- تخصص پزشک
- نوع بیمه بیمار
- شدت بیماری
- خصوصی یا دولتی بودن بیمارستان
- سابقه بیماری زمینه‌ای بیمار
- تجهیزات مصرفی حین عمل
- تعداد روزهای بستری در بیمارستان
- خدمات پاراکلینیکی مثل تصویربرداری بسته به تشخیص پزشک یا جراحی شما
- داروهای تجویزشده
- آزمایشات مورد نیاز از نظر پزشک
برای هر عمل جراحی متفاوت است و نمی‌توان به طور قطعی قبل از مراجعه به پزشک قیمت دقیق را تعیین کرد.
جمع‌بندی
اگر بعد از درمان درد شانه و گذراندن دوره نقاهت عمل جراحی شانه هم چنان در محل شانه احساس درد داشتید حتماً مجدد با پزشکتان تماس بگیرید تا علت درد تشخیص داده و یک برنامه درمانی مکمل برای آن مشخص شود. علائم دیگری نظیر زردی یا قرمزی در اطراف محل جراحی، تب بالا، بی‌حسی در انگشتان یا کف دست جراحی شده و درد شدید و ناگهانی نیز می‌توانند علائم هشدار جدی به شمار بیایند.
ما در مرکز درمانی تخصصدکتر بهامین عطار با کادر مجرب و پزشکان متخصص و فوق تخصص جراحی شانه تمام تخصصمان را صرف مراقبت از بیماران می‌کنیم تا تمام مراحل از ارزیابی گرفته تا تشخیص و درمان و بهبودی به خوبی و بدون مشکل طی شوند.
سوالات متداول
چه موقع برای انجام جراحی شانه مناسب است؟
در صورت وجود علائمی از جمله ناتوانی در حرکت و بالا بردن دست، ضعف شدید شانه، عدم پاسخ دهی به درمان های غیر جراحی برای درد مزمن شانه، انجام عمل شانه توصیه می شود.
مراقبت های بعد از عمل جراحی شانه چیست؟
بعد از عمل شانه از 2 تا 5 روز، بسته به شدت درد بعد از عمل، پانسمان باید روی ناحیه جراحی بماند. پس از می توانید دوش بگیرید. اما رفتن به استخر یا وان داغ تا 6 هفته ممنوع است. بعد از هر بار شستشوی ناحیه جراحی شانه، آن را خشک و دوباره پانسمان کنید. استفاده از بازوبند تا چند هفته و رفتن به فیزیوتراپی هم پیشنهاد می شود.
هزینه عمل جراحی شانه چقدر است؟
هزینه جراحی شانه به عوامل مختلفی از جمله، نوع عمل، سن بیمار، تخصص و مهارت پزشک جراح، بیمارستان و ... بستگی دارد. از این رو قیمت مشخصی را برای عمل شانه نمی توان ارائه داد.