وقتی اسم منجمد یا یخ زده را می‌شنویم، سفت شدن و سخت‌شدگی به ذهن خطور می‌کند. شانه یخ زده نیز به همین دلیل این نام را گرفته که باعث کاهش توان حرکتی و درد این عضو می‌شود. البته نباید هر درد شانه‌ای را با انجماد شانه اشتباه گرفت. برای این کار بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا با روش‌های تشخیصی مناسب، از بروز این مشکل اطمینان حاصل شود.
اما اگر هم دچار این مشکل شده باشید نباید نگرانی به خود راه دهید. خوشبختانه روش‌های درمان متنوعی برای این عارضه وجود دارد. از درمان‌های ارتوپدی و غیر جراحی گرفته تا درمان‌های جراحی شانه یخ زده. با اطلاعات جامعی در مورد شانه یخ زده با ما همراه باشید.
شانه یخ زده (Frozen Shoulder) چیست؟
وقتی مفصل شانه به هر دلیلی سخت شود به طوری که فرد قادر به حرکت دادن شانه خود در تمام جهات نباشد، عارضه شانه یخ زده یا شانه منجمد رخ داده است.
علائم و نشانه‌های بیماری شانه یخ زده
لازم است به این نکته نیز توجه داشته باشید که تشخیص این بیماری به همین سادگی میسر نیست و اگر بخواهید تنها با یکی دو علامت تشخیص دهید ممکن است آن را با بیماری‌های مشابه دیگر اشتباه بگیرید. به علاوه برخی بیماری‌ها مانند دیابت، مشکلات غده تیروئید و بیماری‌های خودایمنی نیز با عارضه یخ زدگی شانه در هم تنیده شده‌اند.
گاهی افراد در شانه خود احساس گرفتگی می‌کنند طوری که انگار عضلاتشان گرفته باشد. اگر این احساس با دو علامت دیگر همراه شود به احتمال زیاد دچار عارضه شانه یخ زده یا Frozen Shoulder شده‌اند. این دو علامت عبارت‌اند از:
- دردی که به تدریج افزایش می‌یابد و تا ماه‌ها و سال‌ها با بیمار می‌ماند.
- خشکی شانه به طوری که دامنه حرکتی شانه کاهش پیدا می‌کند و فرد مانند گذشته قادر به بالا بردن دست یا چرخاندن آن نیست.
خشکی می‌تواند تا جایی شدید شود که انجام فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن یا رانندگی برای بیمار مشکل شود.
علل ابتلا به شانه یخ زده
دلیل قطعی ابتلا به شانه منجمد هنوز برای پزشکان مشخص نشده؛ ولی احتمالاً می‌تواند یکی از عوامل زیر باشد:
- التهاب لایه داخلی کپسول مفصلی (سینوویوم)
- عارضه خودایمنی (حمله سلول‌های سفید به بافت‌های خود بدن)
- جراحی یا هر نوع ضربه یا صدمه به شانه
- حرکت ندادن شانه یا بازو برای مدت طولانی
گاهی اوقات افراد به دلیل دردی که هنگام حرکت دادن شانه احساس می‌کنند، از حرکت دادن آن اجتناب می‌کند. در نتیجه بعد از یک مدت طولانی، مفاصل و ماهیچه‌ها خشک شده و دامنه حرکتی خود را از دست می‌دهند. دلیل درد می‌تواند بیماری‌هایی چون پارگی تاندون شانه، التهاب مفاصل (آرتریت)، التهاب تاندون (تاندونیت)، التهاب بورس (بورسیت) یا حتی مسائل ساده‌تری چون بستن بازو با آتل به دلیل جراحی یا شکستگی شانه باشد. تصویر زیر یک شانه یخ زده ناشی از التهاب کپسول مفصلی را با یک شانه معمولی مقایسه می‌کند.
برای بررسی روند رشد اطفال و کودکان خود به متخصص ارتوپد اطفال مراجعه کنید.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به شانه منجمد هستند؟
با اینکه دلیل بروز شانه منجمد در بیماران به طور دقیق مشخص نیست اما در تحقیقاتی که صورت گرفته، این عارضه در بین برخی افراد با ویژگی‌های مشترک بیشتر دیده شده است. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
- سن ۴۰ تا ۶۰ سال
بیشتر افرادی که دچار عارضه یخ زدگی شانه می‌شوند در سنین بین ۴۰ تا ۶۰ سال قرار دارند. این طور به نظر می‌رسد که احتمال بروز این عارضه در این سن بیشتر باشد.
- جنسیت زنان
تعداد زنانی که به عارضه شانه منجمد مبتلا می‌شوند نسبت به تعداد مردان بیشتر است.
- افرادی که قبلاً در ناحیه شانه دچار آسیب شده‌اند
همان طور که پیش‌تر گفته شد، کسانی که قبلاً در ناحیه شانه عمل جراحی داشته‌اند یا از این ناحیه دچار شکستگی شده باشند، به دلیل درد ناشی از آسیب یا احتیاط بیش از حد ممکن است بازویشان را حرکت ندهند و با گذر زمان دامنه حرکتی‌شان کاهش یابد.
- برخی بیماری‌های زمینه‌ای
پزشکان نمی‌دانند چرا افراد مبتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، مشکلات تیروئید، بیماری‌های ریوی، بیماری‌های قلبی و حتی برخی بیماری‌های دیگر مثل سل و پارکینسون بیشتر از سایرین دچار عارضه شانه یخ زده می‌شوند ولی آنچه مسلم است در معرض خطر بودن این افراد نسبت به یخ زدگی شانه است.
- افراد بستری
افرادی که در خانه یا بیمارستان بستری هستند، معمولاً تحرک بسیار کمی دارند و چون خیلی از کارهای شخصی‌شان را خودشان انجام نمی‌دهند ممکن است حتی فراموش کنند بازوهایشان را بالا یا پشت سرشان ببرند. به همین دلیل توصیه می‌شود حتماً این افراد ورزش‌های مناسب را در تخت انجام دهند تا دچار عوارض بیشتر نشوند.
برای تشخیص و درمان انواع دردها به دکتر فوق تخصص درد در تهران مراجعه کنید.
مراحل و سیر بیماری شانه یخ زده
بیماری شانه یخ زده از آن دست بیماری‌ها نیست که به یکباره به وجود بیاید یا خودش را نشان دهد؛ بلکه معمولاً مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا شانه به تدریج به حالت انجماد و عدم حرکت برسد. از همین رو بیماران نیز ممکن است بسیار دیر به این مشکل پی ببرند و بیماری تشدید شده باشد. پزشکان این سیر تدریجی بروز بیماری را به چهار مرحله تقسیم کرده‌اند تا بر اساس آن بیمار بداند در کدام مرحله از عارضه است و مشکل تا چه حد پیش رفته.
- مرحله اول: شروع یخ زدگی
تا سه ماه اول بروز بیماری معمولاً بیماران متوجه وخامت موضوع نمی‌شوند و شاید مسئله را با یک درد شانه ساده و گذرا اشتباه بگیرند. با این حال در این زمان نیز درد وجود دارد و به تدریج رو به تشدید می‌رود. این درد به خصوص در زمان حرکت دادن شانه افزایش پیدا می‌کند.
از آنجا که دامنه حرکتی رو به کاهش است، بیمار به دلیل دردی که دارد کمتر شانه را حرکت می‌دهد. این کاهش دامنه حرکتی ابتدا در چرخاندن شانه به دور مفصل خود دیده می‌شود و کم کم در حالت‌های ساده‌تر مثل بالا بردن دست‌ها، بردن دست پشت بدن یا خم کردن بازو نیز اتفاق می‌افتد. اما این فقط حرکت نیست که باعث درد می‌شود، بلکه حتی هنگام سکون و عدم حرکت، بیمار احساس سنگینی و درد در شانه دارد.
- مرحله دوم: یخ زدن شانه
در سه ماهه دوم بعد از شروع عارضه، علائم افزایش خواهد یافت. به این معنا که محدودیت حرکتی بیشتر شده و حرکت یا حتی سکون با درد بیشتری نسبت به گذشته همراه است. کم کم دردهای شبانه شدت خواهند یافت.
- مرحله سوم: کاملاً یخ زده
۹ ماه از شروع عارضه گذشته. مرحله سوم از ماه نهم تا چهاردهم است. دامنه حرکتی مفصل شانه در این مرحله بسیار محدود می‌شود. در اواخر این مرحله، درد بیمار ساکت شده یا کاهش پیدا می‌کند و فقط در مواقعی که وی سعی کند شانه را در جهات فراتر از دامنه حرکتی‌اش حرکت دهد بروز می‌کند.
- مرحله چهارم: آب شدن
بعد از گذشت ۱۴ ماه از زمان شروع عارضه و تحمل درد و کاهش دامنه حرکتی، کم کم کاهش یافته و بیمار می‌تواند راحت‌تر شانه‌اش را حرکت دهد. به طوری که به نظر می‌رسد بیماری رو به بهبودی باشد. این مرحله بین ۱ تا ۳ سال زمان می‌برد.
بیشتر بخوانید: اقدامات قبل جراحی کمر
پیشگیری از ابتلا به شانه یخ زده
تنها راه پیشگیری از ابتلا به شانه یخ زده این است که خود را در موقعیت‌هایی که باعث بروز آن می‌شوند قرار ندهید. به خصوص چنانچه از ناحیه شانه دچار شکستگی یا آسیب دیدگی شدید حتماً به بیمارستان مراجعه کرده و درمان را تا ترمیم کامل بافت آسیب دیده ادامه دهید. بعد از آن نیز ورزش‌های شانه را فراموش نکنید تا دامنه حرکتی شانه‌تان کم نشود. انجام ورزش‌های شانه برای تمام افراد به ویژه کسانی که در بستری به سر می‌برند بسیار توصیه می‌شود.
آزمایشات تشخیص شانه یخ زده یا منجمد
پزشک برای تشخیص شانه یخ زده ابتدا از شما می‌خواهد تا حرکاتی را انجام دهید. این حرکات را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید. چنانچه هنگام انجام این حرکات احساس درد و ناراحتی کنید، برای تشخیص قطعی و اطمینان از وجود این مشکل از تصاویر رادیوگرافی استفاده می‌کند. از انواع مختلف تصویربرداری شانه می‌تواند برای تشخیص شانه یخ زده مورد استفاده قرار بگیرد. این تصویربرداری می‌تواند به صورت عکس رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا ام آر آی انجام شود.
درمان غیر جراحی شانه یخ زده
درمان غیر جراحی شانه یخ زده یا همان درمان کم تهاجمی را می‌توان در سه دسته جای داد.
- درمان التهاب: در مواردی که التهاب باعث درد و نهایتاً کاهش دامنه حرکتی بیمار شده باشد، پزشک ابتدا به درمان التهاب می‌پردازد و سپس درمان مشکلات پیش آمده برای شانه را شروع می‌کند.
- تسکین درد: برای تسکین درد ناشی از خشکی شانه نیز تدابیری اندیشیده می‌شود که نوع آن به وضعیت بیمار، مرحله بیماری و شدت درد بستگی خواهد داشت.
- درمان فیزیکی و حرکتی: سپس باید درمانی برای ناتوانی در حرکت شانه صورت بگیرد. درمان می‌تواند از طریق حرکات خاص ورزشی مناسبی انجام شود که پزشک به بیمار آموزش می‌دهد. هم‌چنین ممکن است در صورت نیاز در کنار ورزش، فیزیوتراپی نیز تجویز شود. البته روش‌های دیگری نیز برای درمان غیر جراحی شانه یخ زده وجود دارد که بستگی به انتخاب بیمار خواهد داشت. برای مثال برخی بیماران طب سوزنی، اوزون تراپی یا … را ترجیح می‌دهند. ما در اینجا در مورد تمام موارد ممکن توضیح خواهیم داد.
گاهی برای درمان به هر سه دسته نیاز است و پزشک از هر دسته یک یا چند مورد را برای بیمار تجویز می‌کند. گاهی نیز فقط به درمان‌های زیرگروه یک یا دو دسته بسنده می‌کند.
جهت مراجعه به دکتر فوق تخصص ستون فقرات و دیسک کمر، با ما تماس بگیرید.
تسکین درد شانه
معمول‌ترین روش برای تسکین درد استفاده از قرص‌های مسکن مانند استامینافون است. در موارد شدیدتر ممکن است پزشک تزریق مسکن‌هایی مانند کورتون را نیز توصیه کند. چنانچه هم چنان درد شدید و برای بیمار غیر قابل تحمل باشد، می‌توان از روش بلاک عصبی استفاده کرد.
-
مسکن‌های ضدالتهاب
از آنجا که درد شانه یخ زده معمولاً ناشی از التهاب مفاصل یا بافت‌های شانه است، مسکن‌های ضدالتهاب مانند پاراستامول، ایبوبروفن، دیکلوفناک و ناپروکسن برای تسکین درد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
-
تزریق آستروئید
برخی نیز از تزریق آستروئید کمک می‌گیرند. تزریق آستروئید منجر به کاهش التهاب و درد می‌شود، اما نمی‌توان آن را یک درمان به حساب آورد و بیشتر یک مسکن موقتی است.
-
بلاک عصبی
در این روش، رشته‌های عصبی مربوط به شانه که احساس درد را به مغز می‌رسانند غیرفعال می‌کنند. به این ترتیب دیگر حس درد به مغز مخابره نشده و بیمار دردی حس نمی‌کند. این رشته‌های عصبی در نخاع قرار دارند و معمولاً با تزریق مواد خاصی، آن‌ها را غیرفعال می‌کنند.
درمان التهاب موجود در شانه
همان طور که گفته شده یکی از احتمالات بروز یخ زدگی شانه، التهاب مفاصل، تاندون یا بورس است. بنابراین یکی از کارهایی که پزشک در مواجهه با بیمار دچار شانه منجمد می‌کند بررسی این موارد است. چنانچه التهابی وجود داشته باشد باید مورد درمان قرار گیرد تا درد ناشی از آن نیز التیام پیدا کند. برای درمان التهاب نیز می‌توان از دارو استفاده کرد؛ ولی در مواردی با تشخیص پزشک از سایر روش‌های درمانی نیز کمک گرفته می‌شود.
-
تزریق پلاسمای غنی از پلاک (PRP)
وظیفه پلاکت‌ها در خون، ترمیم و بازسازی بخش‌های آسیب دیده بدن است. بنابراین یکی از روش‌هایی که برای درمان آسیب دیدگی مفاصل، تاندون‌ها و بافت‌های نرم بدن به کار می‌رود، استفاده از پلاکت خون است. با اینکه این عمل به طور خودکار در بدن انجام می‌شود ولی پزشکان با گرفتن خون بیمار و جدا کردن پلاسمای آن، یک پلاسمای غنی از پلاکت درست کرده و آن را به محل التهاب تزریق می‌کنند. تزریق پی آر پی به روند بهبودی سرعت می‌بخشند.
درمان فیزیکی و حرکتی شانه
-
فیزیوتراپی
همان طور که می‌دانید فیزیوتراپی علم وسیعی است و دامنه گسترده‌ای از درمان‌ها را در بر می‌گیرد. درمان فروزن شولدر به کمک فیزیوتراپی نیز می‌تواند به وسیله هر یک از روش‌های زیر انجام شود.
- ماساژ شانه آسیب دیده توسط فیزیوتراپ
- تحریک اعصاب شانه از طریق دستگاه ایجاد کننده تنش‌های الکتریکی
- اولتراسوند یا درمان از طریق امواج صوتی
- قرار دادن شانه زیر اشعه لیزر
طب سوزنی برای درمان گرفتگی و یخ زدگی شانه، ۸ الی ۱۲ جلسه را به بیماران توصیه می‌کند. البته در صورتی که دامنه حرکتی بیمار بسیار محدود و مفصل بسیار سخت شده باشد جلسات بیشتری مورد نیاز خواهد بود.
-
تمرینات ورزشی
تمرینات ورزشی برای مشکلات حرکتی می‌توانند بسیار مفید و کمک کننده باشند و منجر به گسترش محدوده حرکتی شانه شوند. در ادامه همین مطلب در مورد حرکات ورزشی مناسب برای شانه یخ زده صحبت خواهیم کرد.
-
مانیپولاسیون
در این روش، پزشک یک بی‌هوشی ضعیف به بیمار می‌دهد تا درد را حس نکند. سپس در همین حال شانه بیمار را در جهات مختلف می‌چرخاند تا جایی که چرخاندن سهل شود. این کار باعث می‌شود تا کپسول مفصل آزاد شود و چسبندگی یا ضخیم شدگی حول آن از بین برود.
جراحی شانه یخ زده
همیشه از جراحی شانه یخ زده به عنوان آخرین راه حل استفاده می‌شود. پزشکان متخصص یا فوق تخصص جراحی شانه سعی می‌کنند تا آنجا که ممکن است بیماری را بدون جراحی و فقط با کمک دارو یا روش‌های درمانی دیگر متوقف و درمان کنند. چراکه جراحی خود یک عمل تهاجمی نسبت به بدن محسوب می‌شود و بیمار را متحمل درد و زحمت بیشتری می‌کند. اما در برخی شرایط، بیماری به روش‌های غیر جراحی موجود پاسخ نمی‌دهد و پزشکان برای درمان بیمار ناچار به جراحی شانه منجمد مشکل می‌شوند. جراحی شانه یخ زده به کمک آرتروسکوپ انجام شده و یک عمل سرپایی محسوب می‌شود.
گذاشتن کپسول با آرتروسکوپی
در روش جراحی آرتروسکوپی شانه یخ زده، یک برش خیلی کوچک در شانه ایجاد شده و از طریق آن آرتروسکوپ وارد بدن بیمار می‌شود. آرتروسکوپ یک لوله تو خالی است که دوربین دارد و پزشک می‌تواند از طریق آن داخل بدن بیمار را بر روی مانیتور مشاهده کند. یک برش کوچک دیگر نیز در شانه ایجاد می‌شود و از طریق آن ابزار جراحی وارد شده و پزشک مفصل را آزاد می‌سازد.
البته لازم به ذکر است که عمل آرتروسکوپی نیاز به بی‌هوشی عمومی دارد ولی بیمار می‌تواند بدون بستری شدن در بیمارستان، در همان روز به منزل بازگردد.
درمان‌های ورزشی و حرکتی برای رفع مشکل شانه منجمد
حرکات ورزشی متنوع و زیادی برای درمان کتف درد و شانه کپسولیت چسبنده توصیه می‌شود. پزشکان از میان این ورزش‌ها مناسب‌ترین حرکات را بر اساس درجه بیماری و شرایط بیمار تجویز می‌کنند. برای نمونه می‌توانید مثال‌های ورزشی زیر را در تصویر مشاهده کنید اما ما انجام هیچ کدام را بدون مشورت پزشک توصیه نمی‌کنیم.
- مقابل دیوار بایستید، سپس تا جایی که برایتان مقدور است دستتان را روی دیوار بالا و پایین بیاورید. همین کار را در حالی که پهلوی بدنتان سمت دیوار است نیز تکرار کنید.
- با یک دست بر روی میز تکیه دهید و با دست دیگر را در حالی که آویزان شده دایره‌های فرضی بکشید.
جمع‌بندی
همان طور که ملاحظه کردید علت این بیماری نیز مانند علت بروز بسیاری از بیماری‌های حرکتی ورزش نکردن و عدم رسیدگی به جراحات و مشکلاتی است که از قبل برای فرد پیش آمده است. بنابراین بهترین و ارزان‌ترین راه، پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی است. اگر شما نیز تجربه مشابهی دارید با ما در میان بگذارید.
برای درد شانه، شما می‌توانید به پزشک عمومی، متخصص فیزیوتراپی ورزشی، متخصص ارتوپدی، یا متخصص روماتولوژی مراجعه کنید. در مراجعه اولیه خود، پزشک عمومی ممکن است شما را به یک پزشک متخصص مرتبط ارجاع دهد.