اگر تا به حال از نزدیک افرادی را دیده باشید که سمتی از بدن آن‌ها از سمتی دیگر پایین‌تر بوده یا مرکزیت بدن، که ناف است، از محور عمودی بدن خارج شده است، می‌توان گفت که احتمالا فرد دچار انحراف یا کجی ستون فقرات است.
این عارضه را به صورت کاملا واضح می‌توانید در برخی از افراد ببینید. در حالی که ممکن است افرادی نیز به انحراف ستون فقرات مبتلا باشند در حالیکه به راحتی نتوان انحراف را در آن‌ها مشاهده کرد. چرا که میزان و شدت آن در هر کسی متفاوت است. اما منظور از انحراف ستون فقرات چیست؟ در همین زمینه برای مطالعه تمام علائم، خطرات و علت انحراف ستون فقرات و درمان اسکولیوز با این مطلب همراه باشید. اگر به دنبال کسب اطلاعات بیشتر درباره ستون فقرات و دیسک کمر هستید مقاله پارگی دیسک کمر چیست را دنبال کنید.
بیشتر بخوانید: علائم قوس کمر و شیوه‌های درمان آن
انحراف ستون فقرات چیست؟
به زبان ساده اگر بخواهیم انحراف ستون فقرات را برایتان شرح دهیم، می‌توان گفت اگر فرض کنیم یک خط عمودی و مستقیم از بالا تا نوک انگشتان بدن کشیده شده است، در صورتی که ستون فقرات دارای انحنایی نسبت به این خط باشد، فرد به اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات مبتلا است. در فردی که دارای ستون فقرات طبیعی است این انحراف وجود ندارد. اما در فرد مبتلا، اگر از پهلو به ستون فقرات نگاه کنیم، در قسمت بالایی کمر، یک قوس خفیفی به سمت پشت می‌بینیم و در قسمت پایینی کمر نیز انحنایی به سمت شکم وجود دارد.
این انحراف ممکن است در قسمت‌های مختلف از ستون فقرات باشد و یا به صورت همزمان در قسمت ستون فقرات سینه‌ای و ستون فقرات کمری باشد. میزان انحراف نیز در اطراف متفاوت است. ممکن است در برخی افراد انحراف زیر ۴۰ درجه باشد که بدون جراحی انحراف ستون فقرات و با حرکات اصلاح قابل درمان است اما انحراف بیشتر از این مقدار، نیاز به جراحی دارد.
بیشتر بخوانید: درمان درد دنبالچه
انواع انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز
با توجه به اینکه انواع اسکولیوز را بر چه اساسی طبقه‌بندی کنیم، دارای انواع مختلفی است. در اسکولیوز بر اساس زمان و منشا به وجود آمدن، می‌توان آن را به ۸ دسته تقسیم کرد:
- اسکولیوز نوزادان ایجاد شده در اثر اختلالات حین زایمان
- انحراف ستون فقرات کودکان و نوجوانان که بین ۴ تا ۱۸ سالگی اتفاق می‌افتد
- اسکولیوز بالفین یا آیدوپاتیک بر اثر اختلالات رشدی
- اسکولیوز با منشا تغییرات آرتروزی
- اسکولیوز با منشا اختلالات نوروکاسکولار یا عصبی
- سکولیوز با منشا بیماری شوئرمن
- اسکولیوز با منشا اختلالات ژنتیکی
- اسکولیوز با منشا اختلالات رشد مهره ها در جنینی
اگر بخواهیم به زبانی ساده انواع انحراف ستون فقرات را بگوییم، از ساختار آن صحبت خواهیم کرد. اسکولیوز یا انحراف ستون مهره‌ها به دو صورتc شکل و S شکل، وجود دارند. اگر یک انحنا ایجاد شود ستون مهره‌ها حالت سی شکل به خود می‌گیرد و در صورتی که دو انحنا ایجاد شود، حالت انحراف ستون فقرات به صورت اس شکل است. در حالت سی شکل انحراف جانبی مهره‌ها به سمت چپ است که معمولا در قسمت کمری اتفاق می‌افتد. اگر همزمان با این قسمت در ناحیه ستون فقرات نیز این انحراف ایجاد شود، حالت اس شکل به خود می‌گیرد.
به طور کلی از لحاظ ساختاری می‌توان این عارضه را به دو صورت دسته بندی کرد:
اسکولیوز غیر ساختاری
در این وضعیت، ستون فقرات فرد کاملا عادی است اما در اثر شرایطی مثل کوتاهی طول پا یا اسپاسم عضله در کمر، ستون فقرات به صورت محدب یا مقعر از پهنا در آمده است. این انحنا البته خفیف است.
اسکولیوز ساختاری
در این وضعیت انحراف کاملا در ناحیه کمر ثابت است و با تغییر وضعیت بدن نیز تغییری در آن ایجاد نمی‌شود. این دسته اسکولیوز را می‌توان به ۴ زیرگروه تقسیم کرد:
- اسکولیوز ایدیوپاتیک
- اسکولیوز عصبی عضلانی
- اسکولیزو استخوانی
- اسکولیوز مادرزادی
بیشتر بخوانید: دیسک گردن و روش های درمان آن
علل ابتلا به انحراف ستون فقرات
در بسیاری از موارد، دلیل انحراف ستون فقرات در بزرگسالان مشخص نیست. چون در بزرگسالی، فرسایش تدریجی ستون فقرات اتفاق می‌افتد و تغییراتی به دنبال آن ایجاد می‌شود. از شایع‌ترین علل ابتدا به انحراف ستون فقرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلالات عصبی عضلانی
در این اختلالات سیستم عصبی عضلانی درگیر می‌شود و یکی از شایع‌ترین انواع آن می‌توان به فلج مغزی یا دیسبروفی عضلانی اشاره کرد. اگر دقت کرده باشید افرادی که به علت دیستروفی عضلانی به سختی راه می‌روند، به مرور زمان انحرافی در ستون فقرات آن‌ها به وجود می‌آید.
- اسکولیوز مادرزادی
اگر در زمان جنینی، ستون فقرات به صورت غیرعادی قرار بگیرد، اسکولیوز اتفاق می‌افتد.
- اسکولیوز ژنتیکی
در برخی از موارد ابتلا، دیده شده که حداقل یک ژن در ابتلا به اسکولیوز تاثیر گذارند.
- طول پاها
در صورتی که پایی از پای دیگر بلندتر باشد، کم کم شخص دچار انحراف ستون فقرات می‌شود.
علاوه بر این مواردی که در بالا به آن اشاره کردیم، قرارگیری بدن در وضعیتی نامناسب حین نشسن یا ایستادن، استفاده از کیف سنگین با یک دست یا قرار دادن آن روی یک شانه، و برخی آسیب دیدگی‌ها نیز سبب اسکولیوز و انحراف ستون فقرات می‌شود.
برای دریافت نوبت از فوق تخصص ستون فقرات در تهران با ما تماس بگیرید.
چه کسانی در معرض ابتلا به انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) هستند؟
در صورتی که انحراف ستون فقرات از کودکی و نوجوانی اتفاق بیفتد، می‌توان با روش‌هایی از پیشرفت آن جلوگیری کرد. اسکولیوز ایدیوپاتیک که شایع‌ترین نوع انحراف ستون فقرات است و در اثر اختلالات رشدی به وجود می‌آید، در دوران نوجوانی ظاهر می‌شود. در صورتی که در این سن اقدامات پیشگیری از انحراف ستون فقرات انجام نشود، در بزرگسالی با اسکولیوز بزرگسالی روبه‌رو خواهید شد که معولا در اثر عدم درمان اسکولیوز در نوجوانی است. اگر بیمار شما کودک است بهتر است به یک متخصص ارتوپدی کودکان مراجعه کنید.
البته اسکولیوز بزرگسالی دلایل مختلفی دارد که کاملا متفاوت با علت ایجاد انحراف ستون فقرات در کودکی است. مادران باردار نیز ممکن است در معرض اسکولیوز بارداری قرار داشته باشند. در این مورد خیال‌تان راحت باشد که در صورت ابتلای مادر به اسکولیوز، خطری کودک را تهدید کرده و احتمال ابتلای اسکولیوز برای نوزاد در اثر اسکولیوز مادر وجود ندارد.
علائم انحراف ستون فقرات
انحراف ستون فقرات به مرور می‌تواند باعث ایجاد کمر درد شود. همچنین در صورتی که انحراف به حدی باشد که به شاخه‌های عصبی و مهره‌های ستون فقرات فشار بیاورد، احساس ضعف، بی‌حسی و درد در پاها می‌کنید. اگر فشار به حدی زیاد باشد که نخاع را هم درگیر کند، در آن صورت ممکن است باعث عدم هماهنگی بین عضلات شود و فرد در راه رفتن دچار مشکل می‌شود. اگر انحراف به حدی باشد که قفسه سینه را نیز درگیر کند، در این صورت ریه و قلب تحت فشار قرار می‌گیرد و ممکن است فرد دچار تنگی نفس، خستگی یا نارسایی قلبی شود. التبه این موارد بسیار نادر است.
در بسیاری از موارد مبتلا به اسکولیوز، علائم و درد شدیدی به همراه ندارد و معمولا افراد با احساس علائم زیر به پزشک مراجعه می‌کنند.
- در صورتی که یکی از شانه‌ها از سمت دیگر بالاتر باشد.
- در صورتی که یکی از استخوان‌های کتف از استخوان دیگر بالاتر باشد یا بیرون آمده باشد.
- با خم شدن فرد برامدگی واضح و مشهودی را می‌توانید ببینید که در اثر انحراف ستون فقرات و چرخش قفسه سینه است.
- در صورتی که یکی از دست‌ها بلندتر از دست دیگر باشد.
تشخیص انحراف ستون فقرات
» در ابتدا قبل از هر چیز، زمانی که به پزشک برای بیماری اسکولیوز مراجعه می‌کنید، پزشک از سوابق بیماری شما می‌پرسد. به طور کلی سوالاتی از قبیل سوابق خانوادگی، زمان بروز عارضه، زمان تشدید آن، اختلالات مربوط به مدفوع و ادرار، عملکرد و کارایی عضلات و… از شما پرسیده می‌شود.
» معاینه بالینی پزشک در مورد تست انحراف ستون فقرات به صورتی است که از شما می‌خواهد در حالی که ایستادید، بازوها را در دو طرف به صورت شل قرار داده و از ناحیه کمر به سمت جلو خم شوید. در صورتی که برآمدگی غیرمعمولی در یک سمت قفیه سینه وجود داشته باشد، پزشک عارضه انحراف ستون فقرات را تشخیص می‌دهد.
» در نهایت برای اطمینان از تشخیص، یک تصویر برداری با اشعه ایکس نیز می‌تواند اسکولیوز را نشان دهد. در صورتی که پزشک به بیماری‌های دیگری مثل تومورها مشکوک شود، آزمایش تکمیلی دیگری مثل ام آر آی تجویز می‌کند.
جهت دریافت نوبت از دکتر فوق تخصص مچ دست در تهران با ما تماس بگیرید. شماره تماس: ۰۲۱۲۶۱۲۶۲۱۰
پیشگیری از بروز انحراف ستون فقرات
از آن جایی که اسکولیوز یک تغییر ساختار دائمی در اسکلت بدن است، برای جلوگیری از انحراف ستون فقرات یا برگشت دوباره آن بهتر است تا حد امکان خودتان را مدیریت کنید. قدرت بدنی مطلوب، قرارگیری در وضعیت نشستن و ایستادن مناسب، حفظ حالت صحیح بدن، و یک سری تمرینات اصلاحی می‌تواند از انحراف ستون فقرات جلوگیری کند.
در این مورد بهتر است کار را به فیزیوتراپ‌ها و متخصصانی که در درمان اسکولیوز مهارت دارند، بسپارید. در این زمینه کلینیک دکتر عطار به عنوان تخصصی‌ترین کلینیک درمان انحراف ستون فقرات می‌تواند کمک‌تان کند. علاوه بر تقویت عضلات کمر، عضلات باسن و ران نیز بایستی ورزش کرده و تقویت شود. بررسی بیومدیکال در این زمینه کمک می‌کند تا بدن شما برای نقص‌های بیومدیکالی بررسی شود.
عوارض ناشی از انحراف ستون فقرات
اسکولیوز و انحراف ستون فقرات اگرچه نوعی بیماری خفیف است، اما می‌تواند مشکلات جانبی و عوارضی را هم به همراه داشته باشد. از جمله خطرات انحراف ستون فقرات می‌توان به نشانه‌هایی اشاره کرد که پیش از این، در مورد علائم آن صحبت شد. آسیب‌های قلبی ریوی، مشکلات کمر، تغییر ظاهر و شکل بدن و به دنبال آن، کاهش اعتماد به نفس و کمرنگ شدن حضور فرد در جمله و مسائلی از این دست، از جمله عوارض ناشی از این عارضه است.
درمان‌های غیر جراحی انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز
در اولین قدم برای درمان این عارضه، روش‌های غیرجراحی را پیش می‌گیرند. در صورتی که به عنوان درمان قطعی انحراف ستون فقرات تاثیر مثبتی داشته باشد، دیگر فرد درگیر جراحی و مشکلات مربوط به آن نخواهد شد.
افرادی در اثر اسکولیوز به کمر درد و خستگی دچار هستند، اما در یک وضعیت عمومی مناسبی قرار دارند، از یک برنامه تحت نظارت پزشک پیروی خواهند کرد که به عنوان برنامه توانبخشی، برای تقویت عضلات ستون فقرات و بهبود آن می‌تواند به استقرار ستون فقرات کمک کند. چیزی که در این تمرینات اهمیت دارد، انجام مداوم و مستمر آن است. در صورتی که فرد دچار درد شدید باشد، بریس کمری توسط دکتر توصیه می‌شود. این بریس نوعی کمربند طبی است که دور کمر بسته شده و ستون فقرات را پوشش می‌دهد. با بستن آن و با کاهش حرکت سراسری در ستون فقرات، وضعیت مهره‌ها به حالت طبیعی خود برمی‌گردد. البته در کنار آن، تمرینات اصلاحی همچنان جای خود را دارند.
بیشتر بخوانید: درمان ورم زانو
استفاده از بریس
در اسکولیوز برای جلوگیری از پیشرفت انحنای ۲۰ تا ۲۵ درجه در ستون فقرات از بریس استفاده می‌شود. در این شرایط با توجه به فرم بدن و نوع بریسی که فیزیوتراپ پیشنهاد کرده، دو نوع از آن پیش رویتان قرار دارد:
- نوع اول: در این نوع بریس، یک میله پهن مسطحی در جلو و دو میله کوچک در پشت قرار گرفته است که میله‌ها در یک حلقه در اطراف گردن، متصل شدند و دارای جایگاه استراحت برای چانه و پشت سر هستند. به این نوع بریس، بریس میلواکی گفته می‌شود. این نوع بریس را باید در ۲۳ ساعت از شبانه روز استفاده کنید و فقط حین انجام حرکات ورزشی یا حمام می‌توانید آن را دربیاورید.
- نوع دوم: بریس ارتوزهای راکلومبار نامیده می‌شود که به صورت قالبی ساخته می‌شوند. این بریس‌ها زیر بغل بیمارقرار می‌گیرند و پوشیدن آن در زیر لباس، آن را نمایان نمی‌کند.
انتخاب نوع بریس بر اساس نظر پزشک تعیین می‌شود. ابتدا ممکن است به آن عادت نداشته و اذیت شوید، اما کمی صبوری کنید. کم کم به این نوع پوشش عادت خواهید کرد.
فیزیوتراپی
روش‌های مختلف فیزیوتراپی نیز توانسته برای درمان این عارضه، موفق عمل کند. فیزیوتراپی، در بدن بیمار باعث می‌شود تا ظاهر بد صاف‌تر و وضعیت تنفسی بهتری داشته باشید. در نهایت هدفی که از درمان فیزیوتراپی برای اسکولیوز استفاده می‌شود، شامل:
- کاهش یا توقف خمیدگی ایجاد شده در بدن
- درمان سندروم درد در ستون فقرات
- پیشگیری و درمان مشکلات تنفسی
- اصلاح وضعیت بدنی
علاوه بر بریس و انجام فیزیوتراپی روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارد که به کاهش انحنای ایجاد شده در ستون فقرات کمک می‌کند. از جمله این روش‌ها عبارت است از:
- ماساژ و درمان دستی
- گرما و سرما درمانی
- امواج فراصوت
- الکترو درمانی
- لیزر درمانی
بیشتر بخوانید: علائم و درمان دیسک کمر
جراحی انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز
جراحی انحراف ستون فقرات به عنوان آخرین راه درمانی در نظر گرفته می‌شود که برای اسکولیوزهای شدید کاربرد دارد. رایج‌ترین نوع عمل جراحی انحراف ستون فقرات، پیوند ستون مهره‌ها است. در این روش، یک یا چند استخوان از ستون فقرات را به هم وصل می‌کنند به طوری که دیگر مهره‌ها قادر نیستند به صورت مستقل حرکت کنند. قطعاتی از استخوان یا شبیه به استخوان در بین مهره‌ها قرار داده می‌شود که علاوه بر بی‌حرکت نگه داشتن آن قسمت، استخوان‌های جدید و قدیمی نیز جوش می‌خورند.
در صورتی که اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات، به سرعت رو به پیشرفت باشد، جراح، میله‌های فلزی داخل ستون مهره‌ها قرار می‌دهد که با طول رشد فرد (که اغلب کودک یا نوجوان است) این میله‌ها نیز با طول رشد او قابل تنظیم است. میله قابل تنظیم به بخش‌های بالایی و پایینی خمیدگی ستون مهره‌ها وصل می‌شود.
ورزش و تمرینات اصلاحی انحراف ستون فقرات
نمی‌توان تاثیر فیزیوتراپی، توانبخشی و حرکات اصلاحی را در درمان و بهبود بیماری‌های ارتوپدی نادیده گرفت. برخلاف عدم تاثیرگذاری که فیزیوتراپی اسکولیوز ایدیوپاتیک دارد، در انواع دیگر آن به خوبی می‌توان تاثیر حرکات اصلاحی را در بهبود وضعیت ستون مهره‌ها مشاهده کرد. با پیشرفت روش‌های ورزشی و اصلاحی مخصوص اسکولیوز، دریچه جدیدی در درمان به وجود آمده است.
ورزش‌ها به هدف بهبود تقویت حرکت قفسه سینه، جلوگیری از کاهش عملکرد ریه، قدرت عضلاتی عضله شکم، انعطاف پذیری ستون فقرات، و فعالیت‌های روزانه با بریس طراحی می‌شود. در حرکات ورزشی با بریس، فرد می‌آموزد چگونه همزمان با داشتن بریس بتواند فعالیت‌های خود را انجام دهد. از جمله تمرینات و حرکات ورزشی که برای درمان اسکولیوز توصیه می‌شود، حرکات زیر است:
- کشش پشت
به صورت چهار زانو بنشینید و سرتان را پایین آورده و سعی کنید به زمین برسید.
- کشش چرخشی
به صورت چهارزانو نشسته و دست‌تان را پشت سرتان قرار دهید و با آرنج زانو مخالف را لمس کنید.
- تقویت پشت
به صورت چهار زانو بنشینید و در حالی که پشت سرتان دیوار قرار دارد، تا جاییکه می‌توانید صاف بمانید. توپی بالای سرتان در نظر بگیرید و تا حد امکان آن را بالا ببرید. در نظر داشته باشید در طول تمرین بایستی آرنج‌ها به دیوار متصل باشند.
بیشتر بخوانید: رادیوفرکوئنسی ستون فقرات چیست؟
- کشیدن ستون فقرات در حالت خوابیده روی شکم
به حالت خوابیده روی شکم قرار گرفته دستان‌تان را در کنار بدن قرار دهید به طوری که کف دست‌ها روی زمین باشد. سپس استخوان کتف‌ها را به هم سمت هم نزدیک کرده و سر و شانه‌ها را حدود ۱۵ سانتی‌متر به سمت بالا بیاورید.
- حرکت تیلت لگنی
به صورتی که به پشت دراز کشیده و زانوی خود را خم کردید، کف پاهایتان بایستی روی زمین باشد. کمرتان را سفت کرده و عضلات شکم و باسن را روی زمین صاف کنید. سعی کنید به مدت ۵ ثانیه این وضعیت را حفظ کنید و سپس نفس بکشید. همین حرکت را به مدت ۱۰ بار انجام دهید.
- خم شدن به پهلو
دست چپ را روی دیوار قرار داده و لگن را به سمت چپ ببرید. همین حرکت را برای سمت راست هم تکرار کنید.
- حرکت گربه شتر
روی دست و زانو قرار بگیرید و شکم‌تان را سفت کنید. در این وضعیت، سر باید صاف و در یک راستا باشد. نفس عمیق بکشید و قسمت پایین را ستون فقرات را بند کنید به طوری که پشت‌تان خم شود (حرکت گربه) حالا همزمان با خارج کردن نفس از سینه، قسمت پایین ستون فقرات را به سمت پایین آورد و لگن را بیرون دهید(حرکت شتر) این وضعیت را ۱۰ بار انجام دهید.
در صورتی که اسکولیوز خفیف یا متوسط باشد، می‌توان انتظار داشت با انجام حرکات ورزشی و اصلاحی، درمان شود. در بیمارانی که انحناهای بیشتر و خمیدگی‌های پیشرفته‌تری را تجربه می‌کنند، ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند. در هر دوی این روش‌ها نیاز به یک متخصص ستون فقرات است که پیشرفت یا درمان اسکولیوز را تحت نظر داشته باشد. اسکولیوز در صورتی که به موقع از پیشرفت آن جلوگیری کرد قابل درمان است.
بسیار اهمیت دارد در این زمینه از پزشک و متخصصی استفاده کنید که مهارت کافی را داشته باشد و با اصول و تمرینات صحیح با توجه به شرایط شما، بهترین روش درمانی را پیش بگیرد. کلینیک دکتر عطار فوق تخصص جراحی دیسک و ستون فقرات به عنوان بهترین دکتر و متخصص در این زمینه یاری‌تان خواهدکرد. دکتر عطار بهترین جراح شانه و همچنین به عنوان یکی از بهترین جراحان در زمینه ارتوپدی و جراحی دیسک، به درمان انحرافات و مشکلات ستون فقرات می‌پردازد.
ممنون از راهنمایی خوبتون🙏