شبکه بازویی، مجموعه‌ای از اعصاب است که از نخاع منشأ گرفته و به اندام فوقانی (گردن و بالاتنه) عصب‌دهی می‌کنند. این شبکه در ناحیه گردن و زیر بغل قرار دارد و وظایف مهمی در حرکت، حس و عملکرد عضلات شانه، بازو، ساعد، مچ دست و دست ایفا می‌کند. با کمک این اعصاب شما قادر به کنترل حرکات دست و بازو بوده و می‌توانید با کمک آنها بازوی خود را بالا بیاورید. تایپ‌کردن و پرتاب توپ بیسبال و بسکتبال یا… هم با کمک این اعصاب امکان‌پذیر است.
این اعصاب حسی بوده و مثلاً شما با کمک آنها می‌توانید داغ بودن یک ظرف غذا را حس کنید. آسیب شبکه بازویی (براکبال)، به هر نوع ضایعه یا نقصی (کشیدگی، فشردگی یا پارگی اعصاب شانه) در این شبکه عصبی گفته می‌شود که می‌تواند منجر به ضعف یا فلج عضلات، اختلالات حسی و درد در اندام فوقانی شود. در این مقاله به بررسی آسیب شبکه عصبی براکبال و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
آسیب شبکه بازویی چیست؟
آسیب شبکه بازویی (brachial plexus injury) پیچیدگی‌های عملکردی یا آسیب‌هایی است که در شبکه عصبی مربوط به اندام فوقانی، به‌ویژه در ناحیه گردن و زیر بغل، ایجاد می‌شود. این آسیب عارضه‌ای ناتوان‌کننده است که می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به طور قابل‌توجهی تحت‌تأثیر قرار دهد. گاهی اتفاق می‌افتد که آسیب شبکه بازویی هنگام تولد برای نوزادان اتفاق می‌افتد که در این صورت این عارضه در نوزادان و کودکان، می‌تواند منجر به ناهنجاری‌های اسکلتی و عضلانی در اندام فوقانی شود.
شبکه بازویی می‌تواند به طرق مختلف آسیب ببیند. این آسیب می‌تواند در اثر عوامل مختلفی مانند فشار، استرس یا کشیده‌شدن بیش از حد در موارد مختلفی از جمله ورزش‌های تماسی، زایمان دشوار، سقوط، جراحت، تصادفات رانندگی و شرایط پزشکی مانند التهاب یا تومور رخ دهد. همچنین در اثر سرطان یا پرتودرمانی، ممکن است اعصاب این شبکه بریده یا آسیب ببینند. ازاین‌رو مراقبت و درمان مناسب آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
علائم آسیب شبکه بازویی
علائم آسیب شبکه اعصاب بازویی به شدت آسیب بستگی دارد و ممکن است بسته به‌شدت صدمه متفاوت باشند.
صدمات با شدت کم
این علائم غالباً در طول ورزش‌های تماسی، مانند فوتبال یا کشتی رخ‌داده و معمولاً فقط چند ثانیه یا چند دقیقه یا در برخی مواقع چند روز طول می‌کشد.
- درد ملایم یا متوسط در ناحیه گردن، شانه، بازو، ساعد یا دست
- بی‌حسی، ضعف یا تورم ملایم در منطقه مورد آسیب
- احساس شوک الکتریکی یا سوزش در بازو
- کاهش موقت توانایی حرکتی در شانه، بازو، یا دست
صدمات شدید
این علائم معمولاً ناشی از آسیب‌های جدی به اعصاب یا حتی پاره شدن ریشه عصبی از نخاع است.
- سوزش و درد شدید و مزمن در ناحیه گردن، شانه، بازو، یا دست
- تورم، کبودی یا تغییر رنگ پوست
- بازوی آویزان
- احساس بی‌حسی یا کاهش حس در ناحیه آسیب‌دیده
- فلج جزئی یا کامل بازو یا دست
- ناتوانی در استفاده از بازو یا دست برای انجام وظایف روزمره
علت آسیب شبکه عصبی براکبال
علت آسیب شبکه عصبی براکبال معمولاً به عواملی مربوط به فشار، کشیدگی یا آسیب مستقیم به اعصاب برمی‌گردد. آسیب شبکه عصبی براکبال در نوزادان معمولاً در زمان تولد رخ می‌دهد، به‌ویژه در زایمان‌های سخت واژینال و زایمان نوزادان با وزن بالا. زمانی که نوزادان در وضعیت بریچ (بیرون آمدن پاها قبل از سر) قرار دارند یا زایمان به طور غیرعادی طولانی بوده و یا مشکلاتی همچون دیستوشی شانه (گیرکردن شانه زیر ناحیه واژینال) وجود دارد، برخی از نوزادان دچار این آسیب می‌شوند.
آسیب شبکه بازویی نوزادان معمولاً به دو شکل فلج ارب و فلج کلامپکه ظاهر می‌شود که هر کدام با ناتوانی در حرکت و حس در اندام‌های فوقانی متفاوتی همراه هستند. در برخی موارد، عواملی مانند دیابت مادر یا دیگر بیماری‌ها نیز می‌توانند عامل آسیب شبکه عصبی براکبال در نوزادان باشند.
در بزرگسالان، دلایل کتف درد و آسیب شبکه بازویی می‌تواند ناشی از تروماهای مختلفی مثل دررفتگی شانه، وقوع تصادفات، سقوط، ضربه‌های شدید، آسیب‌های ورزشی، جراحات گلوله، تروماهای پزشکی یا سایر عوامل مانند سرطان یا پرتودرمانی باشد. در مواردی که شانه به طور غیرطبیعی به پایین و گردن به سمت بالا کشیده می‌شود، ممکن است اعصاب شبکه عصبی براکبال دچار فشار و کشیدگی شوند و در نتیجه آسیب ببینند. همچنین، در مواردی که بازو به‌زور بالای سر قرار می‌گیرد، اعصاب شبکه بازویی ممکن است آسیب ببینند.
پیشگیری از آسیب شبکه بازویی
درحالی‌که هیچ راهی برای پیشگیری کامل از آسیب شبکه بازویی وجود ندارد، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام دهید:
در حین رانندگی
- همیشه کمربند ایمنی خود را ببندید
- از سرعت مطمئنه تجاوز نکنید
- در هنگام رانندگی مراقب باشید و از حواس‌پرتی خودداری کنید
در حین فعالیت‌های ورزشی
- از تجهیزات محافظ مناسب استفاده کنید
- قبل از شروع هر ورزشی، بدن خود را گرم کنید
- به بدن خود گوش فرادهید و اگر احساس درد می‌کنید، استراحت کنید
در دوران بارداری
- مراقبت‌های دوران بارداری را به طور منظم انجام دهید
- از انجام زایمان در مراکز بهداشتی باتجربه و مجهز به امکانات مناسب اطمینان حاصل کنید تا خطر آسیب شبکه بازویی به نوزاد کمتر شود
- در صورت داشتن فاکتورهای خطر مانند دیابت، بارداری چندقلو، یا وزن بزرگ نوزاد، با پزشک مشاوره کرده و طرح مراقبت مناسب را بررسی کنید
در صورت زایمان دشوار
- به دنبال مراقبت‌های پزشکی فوری باشید
- در صورت داشتن نوزاد مبتلا به دیستوشی شانه یا سایر مشکلات زایمانی، مراقبت درمانی مناسب و به‌موقع را فراهم کنید تا خطرات آسیب شبکه بازویی کاهش یابد
روش‌های تشخیص آسیب شبکه عصبی بازو
تشخیص آسیب شبکه عصبی بازو شامل معاینه فیزیکی و انجام تست‌های تصویربرداری و آزمایش‌های مختلف است.
معاینه فیزیکی
پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا قدرت، دامنه حرکت و رفلکس‌های شانه و بازوی شما را بررسی کند تا محل خاص آسیب عصبی و شدت آن را شناسایی کند. آنها همچنین ممکن است به دنبال علائمی مانند درد، تورم و بی‌حسی باشند. در صورت مشکوک بودن به آسیب شبکه بازویی، یک معاینه جامع برای تشخیص آسیب و تعیین محل و شدت آن صورت می‌گیرد.
برخی از بیماران علائم خاصی ممکن است داشته باشند که به تعیین محل آسیب عصبی کمک می‌کند. به‌عنوان‌مثال، باریک شدن مردمک چشم، افتادگی پلک، و عدم توانایی صورت برای تعریق (سندرم هورنر) نشانه‌هایی هستند که نزدیک بودن آسیب به نخاع را نشان می‌دهند.
اشعه ایکس
اشعه ایکس یک روش تصویربرداری پرکاربرد است که برای بررسی شکستگی‌های مرتبط با بازو، شانه، گردن و قفسه سینه یا آسیب ریه استفاده می‌شود. این تست تصاویر واضحی از استخوان‌ها ایجاد می‌کند و به پزشک امکان می‌دهد تا ساختارهای متراکم مانند استخوان را در تصاویر واضح مشاهده کند. اگر بیمار نتواند در طول عکس‌برداری نفس عمیق بکشد، ممکن است نشانه‌ای از آسیب به اعصابی باشد که تنفس عمیق را کنترل می‌کنند. پزشک باید آزمایش عملکرد ریه را مدنظر قرار دهد.
توموگرافی کامپیوتری (CT Scan)
سی‌تی‌اسکن یکی از مطمئن‌ترین روش‌های تصویربرداری برای تشخیص آرتروسکوپی شانه و آسیب‌های عصب نخاعی است. در این تست، رنگ کنتراست در اطراف نخاع در گردن تزریق می‌شود تا آسیب به‌وضوح در تصویر CT نشان داده شود. معمولاً این تست ۳ تا ۴ هفته پس از آسیب انجام می‌شود تا لخته‌های خونی احتمالی در ناحیه ریشه عصبی حل شود.
مطالعات الکترودیاگنوستیک
مطالعات الکترودیاگنوستیک از ابزارهای مهم برای اندازه‌گیری هدایت عصبی و سیگنال‌های عضلانی استفاده می‌کنند. این تست‌ها می‌توانند تشخیص را تأیید کرده، آسیب عصبی را تعیین و همچنین شدت و میزان بهبودی عصب را ارزیابی کنند. ابتدا، یک معاینه الکترودی اگنوستیک پایه، ۳ تا ۴ هفته پس از آسیب انجام می‌شود و ۲ تا ۳ ماه بعد و سپس به طور مکرر به‌منظور ارزیابی بهبود اعصاب یا تغییرات بیشتر، تکرار می‌شود.
روش‌های درمان آسیب شبکه بازویی
درمان شبکه براکبال به شدت آسیب بستگی دارد و معمولاً شامل درمان‌های غیرجراحی و درمان‌های جراحی می‌شود.
درمان جراحی آسیب‌های شبکه بازویی
معمولاً زمانی پزشک اقدام به جراحی باز شانه می‌کند که اعصاب نمی‌توانند خودشان بازیابی شوند یا قدرت لازم برای بازگرداندن عملکرد لازم به شانه، بازو و دست را ندارند. این روش ممکن است برای بازیابی عملکرد در بسیاری از بیماران مفید باشد، اما عواملی مانند سن بالا، صدمات اضافی یا شرایط پزشکی یا احتمال آسیب مغزی تروماتیک و آسیب نخاعی ممکن است از کاندید شدن بیمار برای جراحی ممانعت به عمل بیاورد.
روش‌های جراحی توسط پزشک متخصص، به‌خصوص فوق تخصص شانه برای کمک به بهبود آسیب‌های شبکه بازویی شامل تعویض مفصل شانه، ترمیم اعصاب، پیوند عصبی، انتقال اعصاب و انتقال تاندون و عضله می‌شوند. در روش ترمیم اعصاب، جراح با عمل جراحی زخم‌های اعصاب را ترمیم می‌کند، اما در روش پیوند عصبی، یک عصب سالم از بخشی از بدن گرفته شده و بین انتهای عصب پاره شده دوخته می‌شود. در روش انتقال اعصاب، عصب سالم به عصب آسیب‌دیده متصل می‌شود. در نهایت، در روش انتقال تاندون و عضله، تاندون یا عضله سالم از بخش دیگری از بدن گرفته شده و برای بازسازی استفاده می‌شود.
درمان غیرجراحی آسیب‌های شبکه بازویی
در موارد خفیف، ممکن است فقط به استراحت و یخ نیاز باشد. این کار به عضلات و اعصاب زمان می‌دهد تا بهبود یابند. تمرینات ورزشی برای درمان شانه یخ زده و آسیب های ورزشی شانه و فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود قدرت، دامنه حرکتی و عملکرد بازو کمک کند. این درمان‌ها می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های حرکتی خود را بازیابی کنند و عملکرد طبیعی بازو و شانه را بهبود بخشند.
جمع‌بندی
باتوجه‌به اطلاعات ارائه شده، می‌توان نتیجه گرفت که آسیب شبکه بازویی می‌تواند برای بیماران یک چالش قابل‌توجه باشد. اما شناخت دقیق و به‌موقع آسیب‌های شبکه بازویی، استفاده از روش‌های تشخیصی مناسب و انتخاب رویکردهای درمانی مناسب می‌تواند در بهبود و بازگشت به عملکرد طبیعی برای بیماران مؤثر باشد. همچنین، پشتیبانی از بیماران در طول فرایند درمان، ارائه خدمات فیزیوتراپی و ارتقای آگاهی درباره پیشگیری از آسیب‌های مرتبط با شبکه بازویی، از اهمیت بالایی برخوردار است.
