بدن ما برای اینکه کارکرد صحیحی داشته باشد پیچیدگی‌های خاص و ظریفی را در خود جای داده که یکی از آن‌ها ستون فقرات است. مهره‌های ستون فقرات برای اینکه حرکت ساده‌تری داشته باشند و به خاطر حرکت روی یکدیگر ساییده نشوند غضروف‌هایی دارند. در بین هر مهره از مهره‌های ستون فقرات این غضروف‌ها تعبیه شده‌اند که به آن‌ها دیسک می‌گویند.
از سوی دیگر در کنار مهره‌ها یک فضای باز باریک وجود دارد که رشته‌های عصبی یا اصطلاحاً نخاع از درون آن به سمت عضلات پایین بدن می‌روند تا دستورات مغز را به این قسمت از بدن منتقل کنند. به این فضای خالی که نخاع از درون آن عبور می‌کند کانال نخاعی می‌گویند. گاهی پیش می‌آید که به دلایلی چون افزایش سن، کار کشیدن زیاد از کمر، بیماری‌های مفصلی یا موارد دیگر غضروف‌های بین مهره‌ها یا همان دیسک‌ها بیش از حد رشد کرده و در نتیجه با این رشته‌های عصبی برخورد می‌کنند که باعث بروز درد و ناراحتی می‌شود. این حالت را تنگی کانال نخاعی می‌گویند. این ناراحتی و درد معمولاً تا قسمت‌های پایینی بدن، تا کمر، باسن و پاها و گاهی اوقات در گردن احساس می‌شود.
البته باید گفت گاهی نیز تنگی کانال نخاعی به دلایل وراثتی اتفاق می‌افتد. علاوه بر اینکه مدل رشد غضروف‌ها می‌تواند ارثی باشد، در بعضی افراد کانال نخاعی به طور ارثی باریک‌تر از دیگران است و برخی دیگر نیز به دلیل بیماری‌های مادرزادی مانند آکندروپلازی دارای کانال نخاعی تنگی هستند. برای درمان تنگی کانال نخاعی با توجه به نوع تنگی و میزان پیشرفت بیماری از حرکت‌های ورزشی، فیزیوتراپی، داروهای خوراکی یا تزریقی و در آخر از جراحی تنگی کانال نخاعی کمک گرفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: عارضه تنگی کانال نخاعی
انواع جراحی تنگی کانال نخاعی
در برخی افراد درمان تنگی کانال نخاعی بدون جراحی مناسب است؛ اما گاهی برای بعضی اشخاص درمان‌های غیر جراحی پاسخ نمی‌دهد و بیماری با وجود درمان‌هایی که برای آن در نظر گرفته شده نه تنها متوقف نمی‌شود بلکه حالت پیش‌رونده دارد. در برخی شرایط نیز بیماری به قدری شدید است و پیشرفت کرده که پزشک ناچار به استفاده از جراحی می‌شود. در این زمان باید بر اساس علت به وجود آورنده تنگی کانال نخاع بهترین روش جراحی برای درمان انتخاب شود.
دکتر بهامین عطار بهترین دکتر ارتوپد کودکان در تهران
لامینوتومی و فورامینوتومی
لامینوتومی و فورامینوتومی در صورتی انجام می‌شوند که بخشی از برآمدگی استخوان مهره که دیسک نامیده می‌شود بر رشته عصبی نخاع فشار وارد کند. طی این عمل جراحی دهانه کانال نخاعی را بزرگ‌تر می‌کنند تا جا برای رشته‌های عصبی بیشتر شود.
این روش جراحی علاوه بر اینکه می‌تواند به روش باز انجام شود، تنها با رد کردن یک لوله از کنار ستون فقرات نیز قابل انجام است. در این حالت پزشک برای دیدن مهره‌ها از تصاویر اشعه ایکس زنده استفاده کرده و بخش مورد نظر را از طریق همین لوله خارج می‌کند تا دهانه بزرگ‌تر شود. در صورتی که درد شدید دارید میتوانید با بهترین متخصص دیسک کمر در تهران مشورت کنید.
لامینکتومی
در عمل جراحی لامینکتومی، لامینا برداشته می‌شود. قسمت بالایی مهره‌های ستون فقرات را «لامینا» می‌گویند. با برداشتن این قسمت از مهره، فضای کانال نخاعی بیشتر شده و فشار از روی نخاع برداشته می‌شود.
گاهی اوقات ممکن است محافظ کانال نخاعی که در اطراف پوشش استخوانی وجود دارد (تیغه) نیز به نخاع فشار وارد کند. در این موارد برای برداشتن فشار باید تمام یا بخشی از تیغه را حذف کرد که معمولاً همراه با برداشتن لامینا انجام می‌شود. لامینکتومی نیازمند تجهیزات سخت‌افزاری خاصی است.
دیسککتومی
گاهی اوقات نیز زائده استخوانی بیرون زده (دیسک) به قدری بزرگ است که پزشک جراح ستون فقرات تصمیم می‌گیرد آن قسمت را حذف کند تا فضای کانال نخاعی باز شود و رشته‌های عصبی آزادانه از درون آن عبور کنند.
دیسککتومی را می‌توان با برش کمتر و وارد کردن جراحات کمتر به بافت‌های سالم نیز انجام داد. برای این کار پزشک از ابزار جراحی کوچک و خاصی استفاده می‌کند. این نوع جراحی میکرودیسککتومی نامیده می‌شود.
فیوژن ستون فقرات
گاهی علت تنگی کانال نخاعی جابه‌جایی مهره‌هاست. وقتی یک یا چند مهره از جای خود خارج شوند باعث تنگی کانال نخاعی خواهند شد. در این حالت جراح مهره‌ها را در جای صحیح خود قرار داده و آن‌ها را با استفاده از میله و پیچ ثابت می‌کند تا دیگر حرکت نکنند. به این عمل جراحی فیوژن ستون فقرات می‌گویند. میله و مهره‌هایی که طی عمل فیوژن کمر در بدن بیمار قرار می‌گیرند برای همیشه در بدن او باقی خواهند ماند.
جراحی تثبیت برای مشکل تنگی مجرای نخاعی
بعضی بیماران بعد از عمل جراحی تنگی کانال نخاعی به یک جراحی تثبیت نیز نیاز خواهند داشت تا مهره‌هایی را که از جای خود حرکت کرده‌اند را در جایشان تثبیت کنند. چنانچه یک یا چند مهره از جای خود حرکت کرده باشد نخاع را تحت فشار قرار داده یا ممکن است آن را در حالتی بدون محافظ رها کند.
به همین دلیل به عمل جراحی تثبیت، جوش نخاعی نیز گفته می‌شود. این نوع عمل جراحی با استفاده از پیوند استخوانی از استخوان‌های خود بیمار یا تجهیزات خارجی مثل میله، پیچ و… محیط اطراف نخاع را تثبیت کند. استخوان تازه وارد شده یا تجهیزات جدید به مرور زمان به استخوان‌های قدیمی جوش می‌خورند و در جای خود ثابت می‌شوند
درد زانو دارید ؟ نوبت گیری آسان از دکتر فوق تخصص زانو
عمل تنگی کانال نخاعی چند ساعت طول می‌کشد؟
مدت جراحی بستگی به عوامل مختلفی دارد؛ شرایط بیمار مانند بیماری‌های زمینه‌ای و سن، مقدار تنگی کانال و نوع عمل جراحی که پزشک برای درمان بیمار انتخاب کرده همگی می‌توانند در مدت عمل تأثیرگذار باشند. اما به طور متوسط یک عمل تنگی کانال نخاعی ۲ الی ۳ ساعت طول می‌کشد. البته اگر بخواهید زمانی را که بیمار در ریکاوری سپری می‌کند یا مدت زمان آماده شدن او برای جراحی را نیز در نظر بگیرید باید بر این مدت اضافه کنید.
روند بهبود پس از عمل تنگی مجرای نخاعی
طبیعی است که بعد از هر نوع عمل جراحی بیمار تا ساعت‌ها درد و ناراحتی داشته باشد. از آنجا که عمل جراحی تنگی کانال نخاعی در محل حساسی از بدن اتفاق می‌افتد و با استخوان‌ها و اعصاب سر و کار دارد، در تجربه عمل تنگی کانال نخاع، اکثر بیماران درد بعد از عمل تنگی کانال نخاع را تجربه می کنند. این درد معمولاً تا دو روز بعد از جراحی ادامه دارد که با تجویز مسکن التیام خواهد یافت. خود درد نیز به مرور زمان کاهش خواهد یافت و بیمار کم‌کم می‌تواند بنشیند.
در هفته‌های اول روند بهبودی نشستن، ایستادن و راه رفتن بیمار باید طوری باشد که حداقل ساییدگی بین مهره‌های ستون فقرات ایجاد شود. پزشک در این مورد شما را راهنمایی خواهد کرد. از همین رو در مورد ورزش‌هایی که انجام می‌دهید نیز باید با پزشکتان مشورت کنید. اکثر بیماران بین ۶ تا ۹ ماه بعد از عمل جراحی تنگی کانال نخاعی می‌توانند فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرند و به زندگی روزمره برگردند.
مراقبت‌های پس از جراحی تنگی کانال نخاعی
پس از جراحی تنگی کانال نخاعی یک سری مراقبت‌ها را باید در خود بیمارستان انجام دهید و یک سری کارها به بعد از مرخص شدن از بیمارستان و در منزل موکول می‌شوند. بنابر این مراقبت بعد از عمل تنگی کانال نخاع کمر را به دو دسته مراقبت‌های بیمارستانی و مراقبت در منزل تفکیک می کنیم که از این قرارند:
مراقبت‌های بیمارستانی
پس از جراحی تنگی کانال نخاع فرد به طور معمول بین یک تا چهار روز باید در بیمارستان بستری شود. در طول این مدت بیمار تحت نظارت کادر بیمارستان قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود فرد دچار عارضه‌ای مانند دردهای سیاتیک نشده باشد. در این صورت باید با متخصص سیاتیک مشورت های لازم انجام شود و راهکار مناسب برای درمان و تسکین دردها انجام گیرد. همچنین در طول اقامت در بیمارستان یک متخصص طب فیزیکی با برنامه توان‌بخشی مشخص با بیمار کار می‌کند تا بیمار سریع‌تر بهبود یابد. وقتی از اتاق مراقبت به بخش عادی منتقل شوید دستورالعمل‌های زیر اجرا می‌شود:
- داروهای مسکن در ابتدا به صورت وریدی تزریق می‌شوند. مصرف داروهای خوراکی پس از داروهای تزریقی شروع می‌شود.
- در ابتدا به شما فقط مایعات داده می‌شود تا زمانی توانایی خوردن غذاهای جامد را به دست آورید.
- به مرور حرکات فیزیکی بیمار برای جلوگیری از بی‌تحرکی و تحلیل عضلات و همچنین برای بازگرداندن دایره حرکتی او به حالت طبیعی با کمک شخص متخصص شروع می‌شود:
- اولین اقدام برخاستن از رختخواب و تمرین نشستن است.
- هنگامی که تمرین برخواستن از رخت خواب و نشستن انجام شد، بیمار به راه رفتن تشویق می‌شود. راه رفتن برای تقویت عضلات پا و کمر بسیار مفید است.
- بعد از راه رفتن نوبت به تمرین پله می‌رسد.
- و در این مدت از پشت‌بند برای کنترل درد و پشتیبانی استفاده می‌شود.
- اگر ترشحی از زخم وجود داشته باشد باید با گاز پوشانده شود. بعد از مدتی جای زخم بهبود می‌یابد و زخم خشک می‌شود.
مراقبت در منزل دوره نقاهت عمل تنگی کانال نخاعی
بعد از جراحی نباید توقع بهبودی فوری داشت. به احتمال زیاد طی مدت ۲ تا ۴ هفته مجبور می‌شوید از مسکن‌های ضد درد استفاده کنید تا درد بعد از عمل تنگی کانال نخاع را ساکت کنید. در ضمن حداقل تا ۲۴ ساعت نباید رختخواب را ترک کنید. پس از جراحی تنگی کانال نخاعی پزشک دستورالعمل‌هایی را برای نحوه نشستن، ایستادن، نشستن و بلند شدن به شما خواهد داد تا بتوانید با کمترین ساییدگی استخوان‌های مهره‌های ستون فقرات حرکت کنید و درد کمتری احساس کنید.
دوره نقاهت عمل تنگی کانال نخاعی بسیار مهم و حیاتی است. باید به بدن خود استراحت دهید تا بهبودی پیدا کنید. به احتمال خیلی زیاد پزشک از شما درخواست می‌کند تا فعالیت‌های روزمره خود را کم کنید. به خصوص از کارهایی که بیش از حد ستون فقراتتان را تحریک می‌کند بپرهیزید.
هنگام بهبودی بعد از عمل تنگی کانال نخاعی باید از ورزش‌هایی که موجب تماس فیزیکی با دیگران می‌شود، حرکاتی که موجب خم شدن یا پیچیدن ستون فقرات می‌شود و همچنین وزنه‌برداری سنگین پرهیز شود. بهترین حالت این است که در مورد ورزش‌هایتان با پزشک خود مشورت کنید.
به طور کلی بعد از جراحی باید نسبت به کوچک‌ترین مسائل حساس و هوشیار باشید. اگر دچار تب، عفونت یا افزایش درد شدید باید سریعاً پزشک را مطلع کنید. همچنین مراقبت از بدن و تمرین عادت‌های سالم با اینکه همیشه پسندیده است بعد از عمل تنگی مجرای نخاعی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. از جمله این مراقبت‌ها که باید رعایت شود عبارتند از موارد زیر:
- به دستورالعمل‌های پزشک خود به دقت عمل کنید.
- درست نشستن و درست ایستادن را یاد بگیرید.
- اجسام را به درستی بلند کرده و جابه‌جا کنید.
- به ورزش توجه کافی داشته باشید. فکر نکنید به دلیل درد و مشکل در ناحیه کمر نمی‌توانید یا نباید ورزش کنید. اتفاقاً ورزش‌های مناسب می‌تواند بسیار مفید و مؤثر باشد و به روند بهبودی شما کمک کند. (ورزش‌های هوازی مفیدند اما به‌هرحال باید برای انجام آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید.)
- باید از تجهیزات ورزشی متناسب با شرایط جسمی خود استفاده کنید.
- وزن مناسب برای دردهای ناحیه ستون فقرات می‌تواند بسیار اثربخش باشد. همواره وزن خود را پایین نگه‌دارید.
- غذای سالم بخورید و رژیم غذایی کم چرب داشته باشید. از مصرف سبزیجات تازه غافل نشوید. غذاهای حاوی کلسیم می‌تواند به بهبود شما کمک کند.
- سیگار کشیدن را ترک کنید.
- مصرف الکل را نیز قطع کنید.
عوارض بعد از عمل تنگی کانال نخاع
مثل هر عمل دیگری، جراحی تنگی کانال نخاعی نیز عوارضی را به همراه دارد. قبل از آنکه فرم رضایت‌نامه عمل را امضا کنید، پزشک خطرات و عوارض احتمالی این عمل را برای شما توضیح می‌دهد. عوارض بعد از عمل تنگی کانال نخاع عبارت‌اند از:
- خطرات عمومی بیهوشی
- آسیب به نخاع یا اعصاب
- عدم بهبود همجوشی استخوانی (شبه آرتروز)
- عدم تغییر در وضعیتی که به خاطر آن عمل انجام شده است
- شکست یا خرابی ابزاری که در محل عمل به کار برده شده است
- عفونت یا درد در محل پیوند استخوان
این عوارض به موارد فوق ختم نمی‌شود و هر شخص ممکن است عوارض منحصر به فردی را تجربه کند.
بیشتر بخوانید: درمان کجی ستون فقرات
هزینه عمل تنگی کانال نخاعی کمر
هزینه‌های عمل جراحی تنگی کانال نخاعی به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- سن بیمار
- نوع بیمارستانی که عمل در آن انجام می‌شود
- سابقه بیماری زمینه‌ای بیمار
- نوع بیمه‌ای که بیمار تحت آن قرار دارد
- شدت بیماری
- پزشکی که می‌خواهد عمل را انجام دهد
- نوع عمل
- و …
عمل باز معمولاً خطرات و ریسک‌های مخصوص به خود را دارد و همیشه به عنوان آخرین راه حل استفاده می‌شود. بسیار مهم است به بهترین دکتر برای تنگی کانال نخاعی در زمینه تشخیص و انچام جراحی مراجعه کنید. قابل ذکر است، هزینه عمل جراحی باز تنگی کانال نخاعی بالاتر از بقیه روش‌های درمان است.
برای اطلاع بیشتر از هزینه عمل جراحی تنگی کانال نخاعی می توانید با بهترین دکتر دیسک تهران تماس بگیرید.
جمع‌بندی
اصلاً از عمل جراحی تنگی کانال نخاعی نترسید. طبق آمار ۸۰ تا ۹۰ درصد این گونه عمل‌ها موفقیت‌آمیز هستند و بیماران از درد ناشی از تنگی مجرای نخاعی رها می‌شوند. کافی است در وهله اول پزشک متخصص خوبی برای درمان خود انتخاب کنید و در وهله بعدی مراقبت‌های بعد از عمل را جدی بگیرید و از ورزش‌های مناسب غافل نشوید تا یک جراحی موفقیت‌آمیز داشته باشید.
سوالات متداول
جراحی تنگی کانال نخاعی به چند روش انجام می شود؟
به طور کلی جراحی تنگی کانال نخاعی به شیوه های باز و بسته انجام می شود. روش لامینوتومی و فورامینوتومی، لامینکتومی، دیسککتومی و فیوژن ستون فقرات، از جمله انواع روش های جراحی تنگی مجرای نخاعی هستند.
مدت زمان جراحی تنگی کانال نخاعی چقدر است؟
به طور میانگین عمل تنگی مجرای نخاعی 2 تا 3 ساعت طول می کشد. این زمان بدون در نظر گرفتن زمان آماده شدن برای اتاق عمل یا ریکاوری بعد از آن است.
مراقبت های بعد از عمل تنگی مجرای نخاعی کدامند؟
حداقل تا 24 ساعت پس از جراحی استراحت مطلق لازم است. 2 الی 4 هفته نیاز به مصرف مسکن هایی است که پزشک متخصص تجویز کرده است. نوع حرکات روزمره شما باید بر اساس دستور العمل های مشخصی باشد تا کمترین آسیب به ناحیه جراحی وارد شود.