محرک‌های نخاعی، ایمپلنت‌های کاشتنی هستند که جریان‌های الکتریکی ضعیفی را مستقیماً به نخاع می‌فرستند. این ایمپلنت‌ها، می‌توانند به تسکین درد بیماران کمک کنند. از این ایمپلنت‌ها می‌توان برای درمان کمردردهای مقاوم به سایر درمان‌ها استفاده کرد و حتی در مواردی می‌تواند جایگزین عمل جراحی باشد.
همان‌طور که گفتیم، از محرک‌های نخاعی اغلب زمانی استفاده می‌شود که سایر روش‌های درمانی در بهبود وضعیت بیمار مؤثر نباشند. محرک‌های نخاعی، در کنار سایر روش‌های درمانی، می‌توانند تا حد زیادی درد بیمار را کاهش داده و کیفیت زندگی او را بهبود ببخشند. محرک‌های نخاعی، همچنین می‌توانند وابستگی بیمار به داروهای مسکن را تا حد زیادی کمتر کنند.
پالس‌های الکتریکی تولید شده توسط محرک‌های نخاعی، جلوی رسیدن سیگنال‌های درد به مغز را می‌گیرند. این ایمپلنت‌ها، دستگاه‌های کوچکی، شبیه به ضربان‌ساز هستند که به نخاع پالس الکتریکی می‌فرستند. محرک‌های نخاعی، به بیماران کمک می‌کنند تا درد مزمن خود را بهتر مدیریت کنند و مصرف داروهای مخدر را کاهش دهند. اگر از درد مزمن کمر، پا یا بازو رنج می‌برید و درد شما، با درمان‌های دیگر تسکین پیدا نکرده است، ممکن است محرک‌های نخاعی به شما کمک کند.
در این مقاله، با مزایای روش درمان تحریک نخاع و روش انجام آن، بیشتر آشنا می‌شویم. شما می توانید با مراجعه به دکتر متخصص درد در تهران و تشخیص دکتر از این روش استفاده کنید.
عمل جراحی محرک‌های نخاعی چیست؟
دستگاه محرک طناب نخاعی (SCS) از طریق جراحی زیر پوست قرار می‌گیرد و جریان الکتریکی ضعیفی را به نخاع می‌فرستد. سیم‌های بسیار نازکی، وظیفه انتقال جریان الکتریکی ضعیف تولید شده توسط مولد به اعصاب نخاعی را برعهده دارند. وقتی SCS روشن می‌شود، اعصابی که وظیفه احساس و انتقال درد را دارند، تحریک می‌شوند.
با کمک محرک‌های نخاعی، درد بیمار تا حد زیادی کاهش می‌یابد، زیرا پالس‌های الکتریکی تولید شده، از رسیدن سیگنال درد توسط اعصاب به مغز، جلوگیری می‌کنند.
انواعی از دستگاه‌های SCS، پالس‌های الکتریکی با فرکانس پایین را به اعصاب نخاعی می‌فرستند. این پالس‌های الکتریکی، باعث می‌شوند تا بیمار درد را به شکل یک احساس گزگز خفیف، یا به اصطلاح پاراستزی، احساس کند. انواعی دیگر از دستگاه عمل محرک داخلی نخاعی، پالس‌هایی با فرکانس بالا تولید می‌کنند که می‌تواند حس درد را به طور کامل بپوشاند. این دستگاه‌ها، باعث ایجاد حس گزگز در بیمار نمی‌شوند. بسیاری از دستگاه‌های SCS، می‌توانند این نوع پالس‌ها را تولید کنند.
تحریک ایجاد شده توسط محرک‌های نخاعی، حس درد را از بین نمی‌برد، بلکه تنها از انتقال حس درد به مغز جلوگیری می‌کند. به عبارتی، در این روش درک مغز از حس درد تغییر پیدا می‌کند. میزان تأثیر استفاده از محرک‌های نخاعی در بیماران مختلف متفاوت است. کاربرد روش تحریک طناب نخاعی برای کاهش ۵۰ تا ۷۰ درصدی درد است. با این حال، حتی مقدار کمی کاهش درد هم می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در افزایش کیفیت زندگی بیمار، و کاهش وابستگی او به داروهای مسکن داشته باشد.
بیشتر بخوانید: پوکی استخوان و روش های درمان آن
استفاده از محرک‌های نخاعی، باعث درمان مشکل اصلی یا افزایش قدرت عضلانی نمی‌شود، اما به طور مؤثری می‌تواند درد بیمار را کاهش دهد.
با این حال، استفاده از جراحی محرک‌های نخاعی در همه افراد پاسخ درمانی قابل‌قبولی ایجاد نمی‌کند. برخی افراد ممکن است استفاده از محرک‌های نخاعی را ناخوشایند بدانند، در برخی موارد ممکن است اصلاً درد بیمار کاهش پیدا نکند. به همین دلایل، ابتدا اغلب دستگاه‌های محرک نخاعی، به شکل آزمایشی و برای مدتی در حدود یک هفته برای بیمار کار گذاشته می‌شوند. اگر در این مدت پاسخ درمانی مناسبی ایجاد شده، درمان ادامه پیدا می‌کند، اما اگر به هر دلیلی این روش برای بیمار مناسب نبود، می‌توان به راحتی و بدن آسیب به اعصاب، دستگاه را خارج کرد.
انواع مختلفی از دستگاه‌های محرک نخاعی موجود هستند، همه این دستگاه سه بخش زیر را دارند:
- یک مولد پالس‌های الکتریکی که با باتری کار می‌کند.
- سیم‌های بسیار نازک با تعدادی الکترود که جریان الکتریکی تولید شده توسط مولد را به نخاع می‌رسانند.
- یک کنترل که می‌توان با کمک آن، دستگاه را روشن و خاموش کرد، و تنظیمات آن را تغییر داد.
برخی از دستگاه‌ها بدون باتری کار می‌کنند. این دستگاه‌ها هر ۲ تا ۵ سال یک‌بار، لازم است مجدد با جراحی تعویض شوند. دستگاه‌هایی که با باتری کار می‌کنند، می‌توانند ۸ تا ۱۰ سال دوام بیاورند، اما لازم است هر روز باتری آن‌ها را شارژ کنید.
دستگاه مولد پالس‌های الکتریکی، دارای تنظیمات قابل برنامه‌ریزی است. برخی از دستگاه‌های SCS قادر به احساس تغییر وضعیت بدن (نشستن و دراز کشیدن) هستند و سطح تحریک را با فعالیت شما تطبیق می‌دهند. برخی دیگر، می‌توانند چندین ناحیه دردناک را به طور مستقل پوشش دهند. پزشک یا جراح ستون فقرات می‌تواند بهترین مدل را که با شرایط شما سازگار باشد، به شما پیشنهاد کند.
تحریک طناب‌های نخاعی چگونه انجام می‌شود؟
محرک‌های طناب نخاعی از سیم‌های نازک (الکترودها) و یک مولد کوچک تشکیل شده‌اند. الکترودها بین طناب نخاعی و مهره‌ها (فضای اپیدورال) قرار می‌گیرند، و مولد در زیر پوست معمولا نزدیک باسن یا شکم قرار می‌گیرد. محرک‌های نخاعی به بیماران این امکان را می‌دهند که در هنگام احساس درد، تکانه‌های الکتریکی را با استفاده از کنترل از راه دور ارسال کنند. هم ریموت کنترل و هم آنتن آن خارج از بدن هستند.
پزشکان هنوز به طور کامل مکانیسم‌های پشت تحریک طناب نخاعی را درک نکرده‌اند، اما می‌دانیم که محرک‌های نخاعی، باعث می‌شوند، تا سیگنال‌های درد به مغز نرسند، و ادراک مغز از درد تغییر پیدا کند.
دستگاه‌های محرک نخاعی قدیمی‌تر، احساس درد را با گزگز خفیف جایگزین می‌کنند که پارستزی نامیده می‌شود. برای بیمارانی که این پارستزی‌ها را ناراحت‌کننده می‌دانند، دستگاه‌های جدیدتر انتخاب خوبی هستند، این دستگاه‌ها می‌توانند درد بیمار را بدون ایجاد احساس گزگز کاهش دهند. امروزه بسیاری از دستگاه‌ها می‌توانند درد را بدون ایجاد احساس پاراستزی و گزگز تسکین دهند.
جهت دریافت مشاوره و انجام عمل لیزر دیسک کمر در تهران با ما تماس بگیرید.
۶ گام تحریک داخلی نخاع
دستگاه‌های محرک نخاعی می‌توانند تا حد زیادی درد بیمار را کاهش دهند. پزشکان این دستگاه‌ها را در چند مرحله در بدن بیماران کار می‌گذارند:
گام ۱: آزمایش
در گام یک، باید مشخص شود که این روش آیا در کاهش درد شما مؤثر است یا خیر. پزشک برای فهمیدن این موضوع، به طور موقت و برای ۴ تا ۷ روز، تأثیر محرک‌های نخاعی بر شدت درد شما را بررسی می‌کند.
در ابتدا یک بی‌حس‌کننده موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه کمر استفاده می‌شود. سپس با کمک فلوروسکوپی اشعه ایکس، پزشک دستگاه را کار گذاشته و سیم‌ها را به یک ژنراتور خارجی که روی یک کمربند بسته شده است وصل می‌کند. پزشک به شما دستورالعمل‌هایی برای استفاده از دستگاه می‌دهد، و از شما می‌خواهد تا میزان تغییری که در درد خود احساس می‌کنید را ثبت کنید. پس از ۴ تا ۷ روز پزشک وضعیت شما را بررسی کرده و برای ادامه درمان یا قطع آن تصمیم‌گیری می‌کند.
گام ۲: پیدا کردن موقعیت مناسب در بدن
برای جای‌گذاری دستگاه، از فلوروسکوپی با اشعه ایکس استفاده می‌شود. قسمتی از مهره‌ها برای ایجاد فضای مناسب حذف می‌شود. لیدها در فضای اپیدورال و در قسمت بالای طناب نخاعی قرار می‌گیرند، مولد هم در زیر پوست جای‌گذاری می‌شود.
گام ۳: اندازه گیری کارایی
گاهی لازم است تا پس از جای‌گذاری لیدها، و پیش از پایان عمل، بازخورد خود از میزان کارایی دستگاه را به پزشک خود بگویید. این کار به پزشک کمک می‌کند تا از قرار گرفتن دستگاه در جای درست خود اطمینان حاصل کند.
گام ۴: کاشت دائمی
پس از اطمینان از کارایی دستگاه، پزشک عمل کاشت ایمپلنت را نهایی می‌کند. لیدها با بخیه در جای خود در فضای اپیدورال ثابت می‌شوند، و پزشک ژنراتور را برای کاشت آماده می‌کند.
بیشتر بخوانید: گودی کمر و روش های درمان آن
گام ۵: کاشت ژنراتور
یک برش پوستی کوچک در زیر خط کمر ایجاد می‌شود، سپس پزشک پاکتی پوستی برای قرارگیری ژنراتور ایجاد کرده و ژنراتور را در آن قرار می‌دهد.
گام ۶: پایان عمل
پزشک برش‌های ایجاد شده را با بخیه می‌بندد، پس از آن باید مدتی را در کلینیک یا بیمارستان تحت‌نظر باشید. پس از آن پزشک دستورات لازم برای استفاده از دستگاه را به شما می‌دهد.
مزیت‌های استفاده از محرک‌های داخل نخاعی
محرک‌های نخاعی می‌توانند تا حد قابل‌قبولی کمر درد بیمار را کاهش دهند. این روش بسیار ایمن است و احتمال ایجاد عوارض جانبی در اثر آن بسیار پایین است. از دیگر مزایای استفاده محرک‌های نخاعی، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- بهبود عملکرد و افزایش کیفیت زندگی
- افزایش فعالیت و تحرک
- کاهش مصرف داروهای مسکن و کاهش وابستگی به داروهای مخدر
- بهبود خواب و کاهش مشکلات عاطفی و روانی
عوارض و معایب استفاده از محرک‌های داخل نخاعی
هیچ جراحی بدون خطر نیست. عوارض عمومی هر جراحی شامل خونریزی، عفونت، لخته شدن خون و واکنش به داروهای بی‌هوشی و بی‌حسی است. از عوارض خاص مربوط به SCS می‌توان موراد زیر را نام برد:
- تغییرات سلولی در بافت اطراف الکترودها، تغییر در موقعیت الکترود، اتصالات الکتریکی شل یا تخریب الکترودها که منجر به عدم کارکرد درست دستگاه می‌شود.
- خونریزی اپیدورال، هماتوم، عفونت، فشردگی طناب نخاعی و یا فلج اندام‌ها
- خرابی باتری و یا نشتی باتری
- نشت مایع مغزی نخاعی
- درد مداوم در محل کاشت الکترود یا مولد
- ایجاد سروما در محل کاشت ایمپلنت. سروما تجمع مایع شفاف زیر پوست است. سروماها معمولاً خود به خود ناپدید می‌شوند اما ممکن است نیاز به تخلیه داشته باشند.
- پاسخ آلرژیک
- فرسایش پوست و تغییر مکان ژنراتور
- فلج، ضعف، بی حسی یا درد زیر سطح کاشت ایمپلنت
عفونت، عدم تسکین درد و خرابی دستگاه، از علل برداشت دستگاه پس از کاشت است. گاهی اوقات بافت اسکار در اطراف الکترود ایجاد می‌شود و می‌تواند تحریک را کم اثر کند.
چه افرادی کاندیدای مناسبی برای این عمل هستند؟
ارزیابی وضعیت فیزیکی و سلامت کلی بدن، رژیم دارویی و سابقه درد، تعیین می‌کند که آیا کاندید مناسبی برای این روش درمانی هستید یا نه. تیم پزشکی، وضعیت شما را پیش از جراحی به طور کامل بررسی می‌کند، تا از مؤثر بودن این روش مطمئن شود.
بیمارانی که برای SCS انتخاب می‌شوند، معمولاً بیش از ۳ ماه درد مزمن ناتوان‌کننده در ناحیه کمر، ساق پا (سیاتیک) یا بازو داشته‌اند. درد این بیماران اغلب به سایر روش‌های درمانی، پاسخ مناسبی نشان نمی‌دهد.
شما ممکن است کاندیدای SCS باشید اگر:
- درمان‌های محافظه‌کارانه و غیر جراحی در بهبود وضعیت شما شکست خورده‌اند.
- درد ناشی از یک مشکل قابل اصلاح است.
- به دلیل خطرات یا بهبودی طولانی، کاندید مناسبی برای سایر روش‌های جراحی نیستید. گاهی اوقات SCS ممکن است به جای یک جراحی بزرگ و پیچیده ستون فقرات انتخاب شود.
- عدم ابتلا به افسردگی درمان نشده و اعتیاد به مواد مخدر
- عدم ابتلا به بیماری‌هایی که شما را از جراحی بازدارد.
- آزمایش مثبت محرک‌های نخاعی
محرک‌های نخاعی، در مراحل اولیه یک بیماری مزمن، بهتر عمل می‌کنند.
بیشتر بخوانید: علائم شکستگی لگن و روش های درمان آن
عمل تحریک طناب‌های نخاعی در درمان کدام بیماری‌ها کاربرد دارد؟
تحریک طناب نخاعی اغلب پس از اینکه گزینه‌های غیرجراحی نتوانستند تسکین کافی را ارائه کنند، استفاده می‌شود. عمل تحریک طناب‌های نخاعی، برای کنترل درد در تعداد زیادی از بیماری‌هایی که باعث درد مزمن می‌شوند، کاربرد دارد:
- کمردرد، به خصوص کمردردی که پس از جراحی نیز ادامه دارد.
- درد بعد از جراحی
- آراکنوئیدیت (التهاب دردناک عنکبوتیه، غشای نازکی که مغز و نخاع را می‌پوشاند)
- درد قلب (آنژین) غیر قابل درمان با روش‌های دیگر
- صدمات به نخاع
- دردهای مرتبط با اعصاب (مانند نوروپاتی شدید دیابتی و نوروپاتی مرتبط با سرطان ناشی از پرتودرمانی، جراحی یا شیمی درمانی)
- بیماری‌های عروق محیطی
- سندرم درد منطقه‌ای پیچیده
- درد بعد از قطع عضو
- درد احشایی شکم و درد پرینه
تحریک نخاع می‌تواند کیفیت کلی زندگی و خواب را بهبود بخشد و نیاز به داروهای ضد درد را کاهش دهد. این روش معمولاً همراه با سایر درمان‌های کنترل انواع درد دنبالچه، کمر، درد لگن و … از جمله داروها، ورزش و فیزیوتراپی استفاده می‌شود.
جمع‌بندی
استفاده از محرک‌ها نخاعی، روشی مؤثر در تسکین درد ناشی از اختلالات گوناگونی مانند دیسک کمر، التهاب عنکبوتیه، آسیب‌های ستون فقرات و سایر علل کمردرد است. از این روش حتی می‌توان برای تسکین درد ناشی از مشکلات قلبی و دردهای احشایی و ناحیه پرینه هم کمک گرفت. اساس درمان در عمل تحریک طناب‌های نخاعی، جلوگیری از رسیدن سیگنال‌های درد به مغز است. این کار با کمک ارسال پالس‌های الکتریکی به اعصاب نخاعی امکان‌پذیر می‌شود. این پالس‌ها توسط یک مولد تولید و به وسیله چند الکترود به اعصاب نخاعی می‌رسد.
استفاده از این روش برای بیمارانی که به سایر درمان‌ها پاسخ مناسبی نمی‌دهند، مناسب است. در اغلب موارد، برای اطمینان از تأثیر این روش، برای چند روز به طور آزمایشی از این ایمپلنت‌ها استفاده خواهید کرد. اگر نتیجه مناسب بود، سپس ایمپلنت‌ها به طور دائمی کار گذاشته می‌شوند.
