برخی از افراد با مشکلات مفصل شانه دست‌وپنجه نرم می‌کنند که در برخی موارد پزشک منجر به تعویض آن میشود. در پاسخ به این سوال که عمل تعویض مفصل شانه چیست باید بگوییم که تعویض مفصل شانه یا آرتروپلاستی شانه (SA) یکی از جراحی‌هایی است که اغلب روی افرادی با آرتریت یا شکستگی شانه انجام می‌گیرد.
این عمل موجب درمان آرتریت و شکستگی شده و موجب بهبود کیفیت زندگی بیماران میشود. تأثیرات مثبت این جراحی روی بیماران کاملاً قابل‌مشاهده است. حدود ۹۵ درصد از بیماران یک سال پس از عمل به طور کامل بهبود می‌یابند و می‌توانند به‌راحتی دست و شانه خود را حرکت دهند و به زندگی عادی و بدون درد خود برگردند.
این افراد می‌توانند حتی فعالیت‌هایی مانند بازی‌های گلف یا تنیس، شنا، یوگا یا پیلاتس را نیز پس از بهبودی کامل انجام دهند. حال در ادامه این مطلب قصد داریم با این روش درمانی بیشتر آشنا شویم و مزایا، نحوه انجام و عوارض احتمالی آن را بیان کنیم.
جراحی تعویض مفصل شانه چیست؟
همانطور که در ابتدای مقاله هم توضیحاتی ارائه دادیم، جراحی مفصل شانه یا همان آرتروسکوپی شانه، یک روش جراحی جدید است. در این جراحی که بخش‌های آسیب‌دیده مفصل شانه برداشته شده و پروتزهای مصنوعی جای‌گذاری می‌شوند. این روش درمانی به‌منظور کاهش درد و بازگرداندن دامنه چرخش و حرکت مفصل مورداستفاده قرار می‌گیرد. این جراحی برای درمان درد شدید ناشی از آرتریت پیشرفته نیز انجام میشود. آرتریت شانه به وضعیتی اشاره دارد که غضروف نرم که استخوان شانه را پوشش می‌دهد، آسیب می‌بیند.
در شانه‌های سالم، رویه‌های غضروفی امکان حرکت آسان بین استخوان‌ها را فراهم می‌کنند. اما در آرتریت شانه، این رویه‌ها آسیب می‌بینند و باعث ساییدگی استخوان‌های این بخش می‌شوند. جراحی تعویض مفصل شانه یا جراحی شانه یخ زدهبا استفاده از ایمپلنت‌های مصنوعی انجام میشود. بعد از جراحی و بهبود کامل فرد می‌تواند به‌راحتی شانه خود را حرکت دهد و احساس درد نکند.
دلایل انجام عمل تعویض مفصل شانه
عمل جراحی آرتروسکوپی یا مفصل شانه به دلایل مختلفی انجام میشود. پزشک پس از بررسی تصمیم می‌گیرد که بیمار جراحی شود یا خیر؟ در ادامه اصلی‌ترین دلایل استفاده از این روش درمانی را بیان می‌کنیم.
- ساییدگی و پارگی غضروف: گاهی اوقات مفصل شانه دچار ساییدگی یا پاره شدن غضروف میشود که در این صورت باید مورد جراحی قرار بگیرد
- فعالیت‌های ورزشی و فشار زیاد: در برخی موارد این اتفاق برای ورزشکاران حرفه‌ای یا بازیکنان تنیس که به طور مداوم به شانه‌های خود فشار می‌آورند، می‌افتد
- آسیب‌دیدگی حاد: پارگی روتاتور کاف یا در رفتگی شانه اگر به‌موقع درمان نشود، ممکن است در طولانی‌مدت به شانه آسیب برساند. در این صورت پزشک عمل جراحی را توصیه می‌کند
- آرتریت روماتوئید: بیماری خودایمنی که باعث التهاب و آسیب به مفاصل میشود
- اسپوندیلیت آنکیلوزان: بیماری مزمن و التهابی که مفاصل و ستون فقرات را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد
این جراحی که برای درمان سندروم گیر کردن تاندون های کلاهک چرخاننده شانه انجام میشود، موجب کاهش درد و بهبود کامل بیماران میشود. در این روش درمانی از طریق تعویض مفصل، امکان بازگرداندن حرکت، قدرت و عملکرد شانه وجود دارد.
چه زمان تعویض مفصل شانه توسط پزشک پیشنهاد میشود؟
یکی از شایع‌ترین دلایل جراحی تعویض مفصل شانه در افراد مبتلا به آرتریت شانه، عدم موفقیت در کنترل درد با استفاده از درمان‌های غیرجراحی است. درد معمولاً همراه با سفتی پیش‌رونده و حس ساییدگی یا گریتینگ در شانه بروز می‌کند. این علائم نشان می‌دهند که استخوان‌های مفصل گوی و کاسه در شانه به دلیل ساییدگی غضروف بین آنها، در مقابل یکدیگر اصطکاک دارند. این جراحی اغلب توسط پزشک فوق تخصص شانه انجام میشود.
برای تشخیص آرتروز شانه، پزشک معمولاً عکس‌برداری را توصیه می‌کند. استفاده از CT scan نیز ممکن است برای ارزیابی یکپارچگی استخوان بیمار لازم باشد. همچنین، عکس‌برداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) ممکن است برای بررسی وضعیت بافت‌های نرم اطراف شانه، مثل تاندون روتاتور کاف نیز تجویز شود. در صورت وجود آسیب عصبی، ممکن است از بیمار تست EMG (مطالعه هدایت عصبی برای ارزیابی اعصاب تغذیه‌کننده عضلات) نیز گرفته شود.
انواع جراحی تعویض مفصل شانه
این جراحی به دو روش تعویض کامل مفصل شانه و تعویض بخشی از مفصل شانه انجام می‌گیرد. تعویض کامل مفصل شانه اغلب در بیماران مبتلا به آرتروز شانه یا کسانی که تاندون‌های روتاتور کاف آنها آسیب‌دیده است، انجام میشود. در این جراحی، مفصل شانه به طور کامل تعویض میشود و بعد از بهبودی کامل، فرد می‌تواند به‌راحتی و بدون مشکل فعالیت‌های روزانه‌اش را انجام دهد.
در تعویض بخشی از مفصل شانه (همی آرتروپلاستی) در مواردی که فقط استخوان بازو یا توپ شانه آسیب‌دیده باشد، انجام میشود. در این جراحی پزشک فقط بخش آسیب‌دیده شانه بر می‌دارد و با پروتز جایگزین می‌کند. توجه داشته باشید که هرکدام از این روش‌ها بر اساس تشخیص پزشک و شرایط بالینی بیمار انتخاب میشود. برخی بیماران نیاز به تعویض کامل مفصل دارند تا عملکرد شانه آنها بهبود یابد، درحالی‌که برخی از افراد ممکن است با تعویض بخشی از مفصل بهبود یابند. تصمیم نهایی توسط پزشک و باتوجه‌به وضعیت بیمار گرفته میشود.
مراحل انجام عمل تعویض مفصل شانه
در جراحی تعویض مفصل شانه به روش سنتی، قسمت آسیب‌دیده سر هومرال (گوی مفصل) با یک گوی فلزی و حفره گلنوئید (کاسه مفصل) با یک کاپ پلاستیکی نرم جایگزین میشود. این سیستم ایمپلنت فلز بر روی پلاستیک (به‌جای فلز بر روی فلز) در اکثر تعویض مفصل‌های شانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در موارد خاص، مثل شکستگی شدید سر هومرال در شانه، تعویض بخشی از مفصل (نیم تعویض) ممکن است توصیه شود. در طول تعویض کامل مفصل شانه، بیمار ممکن است بی‌هوشی منطقه‌ای با بلوک اینتراسکالن، بی‌هوشی عمومی یا هر دو را دریافت کند. مراحل جراحی به شرح زیر است:
- جدا کردن عضلات دلتوئید و پکتورال: ابتدا جراح عضلات دلتوئید و پکتورال را برای دسترسی به شانه در ناحیه‌ای عاری از عصب (برای کاهش آسیب عصبی) جدا می‌کند
- باز کردن شانه: شانه با برش یکی از عضلات جلوی روتاتور کاف باز میشود. این کار به جراح اجازه می‌دهد بخش‌های آرتریتیک گوی و کاسه شانه را مشاهده و جراحی کند
- برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده مفصل: قسمت‌های آرتریتیک مفصل برداشته میشود
- جایگزینی با ایمپلنت: کاسه ایمپلنت، گوی و اجزای استم جایگزین می‌شوند. بخش گوی فلزی به استم متصل شده و به سمت پایین درون استخوان هومروس وصل میشود
- بستن عضله روتاتور کاف: عضله روتاتور کاف بسته و شانه بخیه زده میشود
- بستن جراحی: برش خارجی (در سطح پوست) تمیز و بخیه شده و یک پانسمان به‌عنوان پوشش موقت روی زخم قرار می‌گیرد
مزایا و عوارض تعویض مفصل شانه
این نوع جراحی مزایای قابل توجهی برای بیماران دارد، اما توجه داشته باشید که در برخی موارد، بسته به وضعیت بیمار عوارضی نیز مشاهده میشود. اولین مزیت این روش درمانی تسکین درد در بیماران است. بعد از جراحی و سپری‌کردن دوران نقاهت فرد می‌تواند به‌راحتی شانه و دست خود را حرکت دهد و دیگر احساس درد نکند. همچنین افراد پس از بهبودی کامل می‌توانند ورزش کنند.
عوارض تعویض مفصل شانه نیز شامل عفونت یا التهاب پس از جراحی است که در برخی افراد رخ می‌دهد. در برخی موارد نیز، موقعیت مفصل شانه پس از جراحی تغییر کرده یا شل میشود. البته این مورد نیز قابل‌درمان است. همچنین ممکن است اعصاب اطراف مفصل شانه در طی جراحی تعویض مفصل آسیب ببینند. این نوع آسیب نادر است و بیشتر مواقع با گذر زمان بهبود می‌یابد.
مراقبت‌های پس از انجام عمل تعویض مفصل شانه
پس از جراحی بیمار باید داروهایی برای تسکین درد و پیشگیری از عفونت مصرف کند. همچنین در مدت زمان درمان تعویض مفصل شانه نباید محل جراحی شسته شود و پانسمان روی آن باید به طور مرتب تعویض گردد. علاوه بر این ۲ تا ۴ هفته پس از جراحی، رانندگی برای بیمار ممنوع است، زیرا تا یک ماه باید به طور کامل شانه استراحت کند.
در طول درمان باید از واردشدن ضربه یا فشار به ناحیه شانه جلوگیری شود. بهتر است بیمار از یک محافظ برای این بخش استفاده کند. در طول دوره درمان پزشک انجام چند حرکت ورزشی سبک را به بیمار توصیه می‌کند و فرد باید این تمرینات را به طور مرتب انجام دهد. همچنین در ۲ تا ۴ هفته اول پس از جراحی، بلندکردن اشیای سنگین‌تر از یک لیوان آب برای بیمار ممنوع است.
جمع‌بندی
در این مطلب در مورد تعویض مفصل شانه صحبت کردیم. باتوجه‌به مطالب ذکر شده در بالا انجام این جراحی موجب تسکین درد و بازگرداندن قدرت حرکت به بخش آسیب‌دیده میشود. توجه داشته باشید که هزینه تعویض مفصل شانه به وضعیت بیمار، نوع جراحی، بیمارستان و تعرفه پزشک بستگی دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد هزینه آن می‌توانید با پزشک معالج خود صحبت کنید.
