ستون فقرات بخش مهمی از اسکلت بدن انسان را تشکیل می‌دهد که در بخش اعظم فعالیت‌های روزانه درگیر است و فشار زیادی را تحمل می‌کند. ستون فقرات انسان از ۳۳ قطعه استخوان به نام مهره تشکیل شده است. از این ۳۳ مهره، ۲۴عدد آزاد و متحرک هستند که ۷ مهره به گردن، ۱۲ مهره به پست و ۵ مهره به کمر اختصاص دارند. ستون فقرات به کمک بافت‌های نرم و سخت دیگری از جمله رباط، تاندون، دیسک و ماهیچه حرکت می‌کند و حرکت‌های مهم و اساس از جمله ایستادن، خم شدن، نشستن و بلند شدن و حتی خوابیدن را برای انسان ممکن امکانپذیر می‌کند.
به دلیل فشار مستمری که طی فعالیت‌های روزانه به کمر وارد می‌شود، اجزای ستون فقرات در معرض آسیب‌های متعددی قرار دارند که ممکن است منجر به بروز درد در ناحیه کمر شوند یا حتی عملکرد آنها مختل شود و با انواع مشکلات ستون فقرات مواجه شوید. از آنجا که بخشی از عملکرد ستون فقرات، محافظت از نخاع است، آسیب‌های جدی این بخش از اسکلت انسان، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد. همانطور که گفتیم، ستون فقرات از بخش‌های متعددی تشکیل شده و مشکلات ستون فقرات را می‌توان بسته به بخش آسیب دیده و میزان صدمات وارده، دسته‌بندی کرد. در ادامه انواع آسیب های ستون فقرات را معرفی می‌کنیم.
شایع ترین مشکلات ستون فقرات
برخی از مشکلات ستون فقرات در نتیجه ناآگاهی از آناتومی بدن و عدم رعایت اصول ارگونومی ایجاد می‌شوند. بنابراین اولین گام برای جلوگیری از بروز آسیب‌های کمر و ستون فقرات، شناخت آناتومی کمر و انواع آسیب‌هایی است که ممکن است به آن دچار شوند. در ادامه رایج ترین مشکلات ستون فقرات را معرفی می‌کنیم:
درمان دردهای شدید و مزمن دست با مراجعه به دکتر متخصص دست
دیسک کمر
یکی از شایع ترین مشکلات ستون فقرات، دیسک کمر است که یکی از قسمت‌های تشکیل دهنده ستون فقرات هستند. همانطور که گفتیم، ستون فقرات از استخوان‌های کوچکی به نام مهره تشکیل شده که با ترتیب و ساختار خاصی روی هم قرار گرفته‌اند. بین هر دو مهره، یک بالشتک ژلاتینی قرار گرفته که باعث سهولت لغزش مهره‌ها می‌شود و فشار وارده بر ستون فقرات را جذب می‌کند. دیسک از یک حلقه بیرونی از جنس غضروف تشکیل شده که داخل آن را ماده‌ای ژلاتینی پر کرده است. اگر این آغشای غضروفی در اثر فشار آسیب ببیند و ماده ژلاتینی از جای خود خارج شود، به نخاع و رشته‌های عصبی فشار وارد می‌کند و باعث بروز درد و بی حسی در کمر و پاها می‌شود. یکی از جراحی های شایع هم عمل دیسک کمر است که توسط جراحان ارتوپد انجام می شود.
سیاتیک
عصب سیاتیک که یکی گاها یکی از شایع ترین آسیب دیدگی ستون فقرات معرفی می‌شود، مجموعه‌ای از رشته‌های عصبی است که از مهره‌های انتهای ستون فقرات خارج می‌شوند، در ناحیه باسن به هم می‌پیونند و یک رشته عصبی را تشکیل می‌دهند و قسمت‌های مختلف پا را عصب رسانی می‌کنند. گاهی مشکلات ستون فقرات باعث می‌شود، این رشته‌های عصبی تحت فشار قرار بگیرند و در این ناحیه ایجاد درد کنند. دلایلی که باعث می‌شود، فرد درد سیاتیکی را تجربه کند، عبارت‌اند از: بیرون زدگی دیسک کمر، لیز خوردن مهره‌ها و تنگی کانال نخاعی. درد سیاتیک در طول این عصب حرکت می‌کند و در ناحیه باسن و پشت ران و حتی ساق پا بروز می‌کند. لام است جهت درمان، به دکتر سیاتیک مراجعه کنید.
درد سیاتیک معمولاً به صورت ناگهانی خود را نشان می‌دهد و با گزگز و بی‌حسی در یکی از پاها یا هر دو همراه است. این درد بسته به شدت آسیب، ممکن است خفیف یا شدید باشد. از علل بروز درد سیاتیک، می‌توان به بالا رفتن سن، رعایت نکردن وضعیت صحیح بدن در طول فعالیت‌های روزانه، اضافه وزن، نشستن‌های طولانی مدت و حتی دیابت اشاره کرد. معمولاً درد سیاتیک با استراحت برطرف می‌شود، اما چنانچه بیمار علائم شدیدتری مانند بی‌اختیاری ادرار داشته باشد، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد.
آرتروز
آرتروز عبارت است از ساییدگی مفاصلی که مهره‌های ستون فقرات را به هم متصل می‌کنند. این بیماری شایع‌ترین دلیل بروز درد در ناحیه کمر است و باعث می‌شود در مهره‌های پایینی کمر یا مهره‌های گردن، احساس درد مزمن کنید. از دیگر علائم این بیماری می‌توان به کاهش دامنه حرکتی، صدای جیر جیر مهره‌ها همراه با درد هنگام خم شدن و همچنین گرفتگی عضلات کمر اشاره کرد. اگرچه آرتروز کمر معمولاً در سنین بالا رخ می‌دهد، اما در سنین پایین‌تر هم ممکن است افراد به این بیماری مبتلا شوند. برای درمان مشکلات آرتروز می توان از روش های درمان کم تهاجمی در ارتوپدی استفاده کرد.
تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی زمانی اتفاق می‌افتد که حفره مهره‌های کمر و کانال ستون فقرات، کوچک‌تر از حالت طبیعی باشد. این عارضه به نخاع و اعصابی که از طریق ستون فقرات در بدن توزیع می‌شوند، فشار وارد می‌کند. تنگی کانال نخاعی اغلب در ناحیه کمر و گردن رخ می‌دهد. برخی از افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی هیچ علامتی ندارند، در حالی که برخی دیگر ممکن است درد، سوزن سوزن شدن، بی حسی و ضعف عضلانی را تجربه کنند. علائم این بیماری ممکن است با گذشت زمان بدتر شوند.
تنگی کانال نخاعی هم که یکی از شایع ترین آسیب دیدگی ستون فقرات است، به دلیل سایش و پارگی در ستون فقرات مربوط به آرتریت است. افرادی که مبتلا به نوع حاد این بیماری هستند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. جراحی تنگی کانال نخاعی فضای بیشتری در داخل ستون فقرات ایجاد می‌کند و علائم ناشی از فشار بر نخاع یا اعصاب را کاهش می‌دهد. اما جراحی نمی‌تواند آرتروز را درمان کند، بنابراین درد آرتریت در ستون فقرات ممکن است ادامه یابد و به درمان موازی نیاز داشته باشد.
فتق دیسک بین مهره‌ای
فتق دیسک بین مهره‌ای که یکی دیگر از شایع ترین ناهنجاری های ستون فقرات است، معمولاً در مهره‌های ۵ و ۶ گردنی یا مهره‌های ۴ و ۵ گردنی اتفاق می‌افتد و به ندرت مهره‌های پشت را درگیر می‌کند. به آن فتق دیسک گردن هم می گویند. درد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر گاهی به باسن و ران پا نیز سرایت می‌کند. از علائم این بیماری می‌توان به درد، گرفتگی عضلات، و بی‌حسی و خواب رفتن پا اشاره کرد. در موارد حاد و پیشرفته، فرد مبتلا ممکن است کنترل ادرار و مدفوع خود را هم از دست بدهد.
بیرون زدگی یا فتق دیسک کمر معمولا در نتیجه بالا رفتن سن، اضافه وزن، نشستن در وضعیت نامناسب، رانندگی طولانی مدت، بلند کردن اجسام سنگین به صورت غیراصولی و ورزش سنگین و حرفه‌ای ایجاد می‌شود. درمان این بیماری بسته به شدت و درد آن متفاوت است؛ اگر بیماری در مراحل اولیه خود باشد، به بیمار توصیه می‌شود که در کنار فیزیوتراپی، سبک زندگی خود را تغییر دهد و استراحت کند. اما اگر بیماری به مراحل حاد رسیده باشد، درمان به وسیله جراحی انجام می‌شود.
اسکولیوز
اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات یک انحنای جانبی و از مشکلات ستون فقرات است که اغلب در نوجوانان تشخیص داده می‌شود. در اکثر موارد علت اسکولیوزهای دوران کودکی ناشناخته است، در حالی که اسکولیوز می‌تواند در افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی هم رخ دهد. اکثر موارد اسکولیوز خفیف هستند، اما برخی از منحنی‌های ستون فقرات، با رشد کودک شدیدتر می‌شوند. انحنای شدید ستون فقرات می‌تواند فضای درون قفسه سینه را کاهش دهد و عملکرد صحیح ریه‌ها را مختل کند. همچنین ممکن است باعث بروز ناتوانی در حرکت شود. برای تشخیص و درمان این مشکل باید به دکتر ارتوپد کودکان مراجعه کنید.
از علائم بیماری اسکولیوز می‌توان به شانه‌های ناهموار، کمر ناهموار، قرینه نبودن استخوان لگن، برجستگی در یک طرف پشت هنگام خم شدن به جلو و قرینه نبودن دنده‌های سینه اشاره کرد. در نوع خفیف، بیماری با تجویز فیزیوتراپی یا حرکات اصلاحی درمان می‌شود، اما ممکن است بیمار نیاز به جراحی داشته باشد.
کیفوز . گ.دی کمر
ستون فقرات در حالت طبیعی دارای یک قوس طبیعی است که فشار وارد بر آن را بین مهره‌ها توزیع می‌کند و احتمال بروز آسیب را کاهش می‌دهد. بیماری کیفوز که با نام قوز کمر یا گوژ پشت هم شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن قوس قسمت بالایی ستون فقرات، از حالت طبیعی خارج شده و دارای خمیدگی بیش از حد است. افراد مبتلا به این بیماری، پشت خمیده و شانه‌های گرد دارند. کیفوز فشار زیادی به مهره‌ها و رشته‌های عصبی کمر، وارد می‌کند و باعث بروز درد در این ناحیه می‌شود.
در نوع دیگری از مشکلات و بیماری‌های ستون فقزات ممکن است قوس قسمت پایینی کمر بیش از میزان طبیعی باشد و باعث ایجاد درد در بخش‌های مختلف کمر و ستون فقرات شود. در این شرایط ابتلا به عارضه گودی کمر محتمل است. درصورت بروز این عارضه مراجعه به پزشک متخصص ستون فقرات جهت تشخیص و درمان ضروری است.
همچنین ممکن است به دلیل خمیدگی بیش از حد ستون فقرات، حجم ریه ها کاهش یابد و بیمار به مشکلات تنفسی هم دچار شود.
اگر علت بروز این بیماری تومور باشد، اولین اقدام برداشتن این تومور است، در حالی که در مورد پوکی استخوان به عنوان اولین اقدام، پزشک با تجویز دارو برای جلوگیری از پیشرفت پوکی استخوان اقدام می‌کند.
بیشتر بخوانید: انواع، علائم و علت گودی کمر
روش های پیشگیری از ابتلا به مشکلات رایج ستون فقرات
اگرچه همه مشکلات رایج ستون فقرات قابل درمان هستند، اما بهتر است با اقدامات مراقبتی از بروز این بیماری‌ها جلوگیری کنیم. یکی از این اقدامات مراقبتی، تمرینات ورزشی است.
یکی دیگر از اقداماتی که برای جلوگیری از ابتلا به بیماری های ستون فقرات می‌توان انجام داد، اصلاح وضعیت بدنی است.
استفاده از تجهیزات ارگونومیک مانند تشک طبی و صندلی طبی و همچنین رعایت اصول بلند کردن اجسام سنگین، تا حد زیادی از ایجاد مشکلات ستون فقرات در برابر آسیب‌های رایج جلوگیری می‌کند.
جمع بندی
در این مطلب در مورد شایع ترین مشکلات ستون فقرات و روش های پیشگیری این عارضه صحبت کردیم. اگر به این نوع بیماری مبتلا هستید، لطفا نظرات و تجربیات خود را در مورد بهبودی یا شرایطی که دارید، در بخش نظرات با کاربرانمان به اشتراک بگذارید و اگر سوالی دارید، می‌توانید مطرح کنید تا متخصصان ما آنها را پاسخ دهند.
