استخوانی مثلثی شکل به نام دنبالچه در انتهای ستون فقرات انسان قرار دارد. هر استخوانی در بدن از جمله استخوان دنبالچه ممکن است آسیب ببیند و دچار دررفتگی و شکستگی شود. در پاسخ به این سوال که در رفتگی دنبالچه چیست باید بگوییم که این اتفاق معمولا ناشی از زمین خوردن روی باسن است. اگر استخوان دنبالچه در مکان خود نباشد، گفته می‌شود فرد دچار در رفتگی دنبالچه شده است. در ادامه این مطلب، به آناتومی، علائم، علل و روش‌های درمان این مشکل نادر می‌پردازیم تا بتوانید آن را بهتر درک کنید و بهترین تصمیم را برای درمان آن بگیرید.
آناتومی دنبالچه
دنبالچه در انتهای ستون فقرات پستانداران بدون دم مانند انسان قرار دارد. در ۲۰ سال اول زندگی، دنبالچه از چند مهره جدا تشکیل شده است که به‌تدریج به یکدیگر جوش می‌خورند و یک استخوان اسفنوئیدی را می‌سازند. جوش‌خوردن دنبالچه معمولا در سن ۳۰ سالگی تکمیل می‌شود.
دنبالچه استخوانی مثلثی شکل است که قاعده آن در بالا و بخش تیز آن در پایین قرار دارد. همچنین دنبالچه مشابه سر گاو نیز است. این استخوان ۲ شاخ در قاعده خود دارد که با نام قرنیه دنبالچه شناخته می‌شوند.
معمولا چهار مهره دنبالچه به بخش پایینی و کوچک ساکروم (استخوان خاجی) متصل می‌شوند و مفصلی را می‌سازند. این مفصل حرکت چندانی ندارد. در بیشتر اوقات، چهار مهره ذکرشده با نام‌های Co1 تا Co4 شناخته می‌شوند. خوب است بدانید که افراد معمولا با حداقل ۳ و حداکثر ۵ مهره دنبالچه متولد می‌شوند.
دنبالچه محلی برای اتصال عضلات کف لگن (سه عضله که با نام بالابرنده مقعد شناخته می‌شوند، عضله دنبالچه و عضله گلوتئوس ماکسیموس) است. این محل از طریق رباط ساکروکوکسیژیال به ساکروم متصل می‌شود.
علل در رفتگی دنبالچه
واردشدن ضربه بسیار شدید به دنبالچه، متداول‌ترین و اصلی‌ترین علت این مشکل محسوب می‌شود؛ برای مثال، اگر فردی روی باسن خود زمین بخورد، این استخوان ممکن است آسیب ببیند و دچار دررفتگی، شکستگی یا آسیب‌های خطرناک‌تری شود. دیگر دلایل در رفتگی دنبالچه عبارت‌اند از:
- افزایش سن: استخوان‌های بدن از جمله استخوان دنبالچه با افزایش سن آسیب‌پذیر می‌شوند و ممکن است حتی با آسیب‌های جزئی نیز از مکان خود خارج شوند
- بارداری: در آخرین ماه‌های بارداری، وزن جنین بیشتر می‌شود و فشار قابل توجهی را به لگن، استخوان خاجی و دنبالچه وارد می‌کند
علائم در رفتگی دنبالچه
علائم در رفتگی دنبالچهدر رفتگی دنبالچه که به تغییر مکان دنبالچه به سمت جلو یا عقب گفته می‌شود، می‌تواند علائم مختلفی را ایجاد کند. علائم این مشکل ممکن است مشابه مشکلات مفصلی، برخی از بیماری‌ها یا عفونت باشند؛ بنابراین، حتما به بهترین متخصص ستون فقرات مانند دکتر بهامین عطار مراجعه کنید تا این مشکل با آزمایش‌های تصویربرداری تشخیص داده شود. علائم دررفتگی دنبالچه عبارت‌اند از:
- صدای حاصل از در رفتگی دنبالچه: زمانی که مکان استخوان دنبالچه تغییر کند، فرد می‌تواند صدای آن را به‌خوبی بشنود. صدای دررفتگی این استخوان مشابه صدای برخورد سنگ‌هاست
- درد دنبالچه: اگر فردی دچار چنین مشکلی شود، درد را بخش پایینی کمر و باسن خود تجربه خواهد کرد. این درد با نشستن، بلندشدن از صندلی یا زمین و انجام فعالیت بدتر می‌شود. به عبارت دیگر، هر گونه تغییر در وضعیت بدن می‌تواند درد زیادی را ایجاد کند. در برخی اوقات، درد در حدی است که نشستن را غیرممکن می‌سازد
- حساسیت به لمس: زمانی که فرد یا افراد دیگر بخواهند به دنبالچه دست بزنند، فرد درد شدیدی را تجربه خواهد کرد
- رابطه جنسی دردناک: اگر فرد دچار چنین مشکلی شود، درد غیرعادی و قابل توجهی را هنگام رابطه جنسی تجربه خواهد کرد
روش های درمان در رفتگی دنبالچه
برای درمان در رفتگی دنبالچه، به‌هیچ‌وجه خودسرانه عمل نکنید و در اولین فرصت به پزشکی معتبر مراجعه کنید؛ زیرا، ممکن است با عوارض بسیار خطرناکی روبه‌رو شوید. پزشک با توجه به نوع دررفتگی، دلیل دررفتگی و سن و شرایط بیمار، می‌تواند بهترین روش درمانی را تجویز کند.
پزشک ابتدا ممکن است روش‌های کم‌تهاجمی مانند جاانداختن استخوان به‌صورت دستی (که با نام‌های درمان دستی یا دست‌کاری نیز شناخته می‌شود) را امتحان کند. مطمئن شوید که پزشک دارای تجربه و مهارت کافی برای جاانداختن استخوان دنبالچه است؛ زیرا، اگر برای جاانداختن این استخوان به افراد بی‌تجربه مراجعه کنید، ممکن است به انتهای روده آسیب برسانند و به‌تبع آن، علائم شما بدتر شود.
اگر در اولین فرصت به مطب پزشک مراجعه نکنید، متأسفانه پزشک نخواهد توانست استخوان را جابیندازد و درمان این مشکل تنها با جراحی امکان‌پذیر خواهد بود. در عمل جراحی، جراح اغلب ابتدا بیمار را بیهوش می‌کند یا از داروهای بی‌حس‌کننده موضعی قوی برای بی‌حس کردن دنبالچه و اطراف آن استفاده می‌کند. هدف جراح در این عمل جراحی این است که دنبالچه را در مکان خود قرار دهد تا علائم فرد بهبود یابند.
در برخی اوقات، جراح با توجه به شدت آسیب و شرایط بیمار، ممکن است از روش کوکسیژکتومی برای برداشتن قسمتی از استخوان دنبالچه یا تمام بخش‌های آن استفاده کند. اگر فرد دچار دیابت کنترل‌نشده یا زخم بستر باشد، پزشک این نوع جراحی را پیشنهاد نخواهد کرد.
در برخی اوقات، کوکسیژکتومی ممکن است عوارضی مانند عفونت موضعی، افتادگی کف لگن و درد مزمن داشته باشد. البته اگر این جراحی توسط جراحانی باتجربه انجام شود، بیماران معمولا با چنین عوارضی روبه‌رو نخواهند شد. همچنین بهتر است بدانید که در این جراحی برخلاف دیگر جراحی‌های ستون فقرات، احتمال واردشدن آسیب به رشته‌های عصبی صفر است.
به خاطر داشته باشید که درد در دنبالچه و نواحی اطراف آن بلافاصله پس از اتمام جراحی یا جاانداختن دنبالچه به‌صورت دستی برطرف نمی‌شود؛ بنابراین، پزشک ممکن است موارد زیر را برای تسکین درد و بهبود سایر علائم به بیمار توصیه کند:
- استراحت کافی
- داروهای مسکن یا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی: حتی اگر این داروها نمی‌توانند درد شما را کاهش دهند و درد غیرقابلتحمل شده است، باید آن‌ها را طبق دستور پزشک مصرف کنید. همچنین اگر داروهای بدون نسخه خریداری کرده‌اید، از مصرف آن‌ها خودداری کنید و حتما با پزشک مشورت کنید؛ زیرا، اگر آن‌ها را بیش از اندازه مصرف کنید، با عوارض جانبی خطرناکی روبه‌رو خواهید شد
- فیزیوتراپی
- حرکات کششی و ورزشی مانند یوگا و پیلاتس برای کشش عضلات اطراف دنبالچه و به‌تبع آن، کاهش درد: از انجام حرکات کششی یا ورزش بدون مشورت با فیزیوتراپیست یا پزشک خود خودداری کنید؛ زیرا، در برخی اوقات، می‌توانند به دنبالچه شما آسیب وارد کنند و علائم شما را بدتر کنند
- تزریق استروئید به داخل مفصل که می‌تواند تأثیر بیشتری روی درد بیمار در مقایسه با داروهای ذکرشده داشته باشد
- آب‌درمانی
- ماساژدرمانی
- سرمادرمانی: در این روش درمانی، باید کیسه یخ را ۴ تا ۵ بار در روز و هر بار به مدت ۲۰ دقیقه روی دنبالچه خود بگذارید. به خاطر داشته باشید که نباید یخ را به‌صورت مستقیم روی دنبالچه یا نواحی اطراف آن قرار دهید. به عبارت دیگر، پیش از گذاشتن یخ روی این نواحی، حتما آن را درون پارچه‌ای تمیز بگذارید
- دوش‌گرفتن با آب گرم یا رفتن به جکوزی برای کاهش گرفتگی عضلات، افزایش جریان خون به دنبالچه و به‌تبع آن، کاهش درد و التهاب و افزایش سرعت بهبودی
- مصرف غذاهای حاوی فیبر و سبزی‌های تازه برای جلوگیری از یبوست: اگر دچار یبوست شوید، فشار زیادی در هنگام دفع مدفوع به دنبالچه وارد خواهد شد و به‌تبع آن، درد و التهاب آن افزایش خواهد یافت
- نوشیدن آب فراوان و کاهش مصرف قهوه و چای
- توقف مصرف الکل و سیگار
- کرم‌های موضعی ضدالتهاب مانند پماد پیروکسیکام: پیش از استفاده از این نوع کرم‌ها، مطمئن شوید که پوست اطراف دنبالچه تمیز است و به ترکیبات کرم‌ها یا پمادها حساسیت ندارید. اگر علائم حساسیت پوستی را مشاهده می‌کنید، بلافاصله مصرف آن‌ها را متوقف کنید
- بالشتک‌های طبی: اگر بیمار روی بالشتک‌هایی با بریدگی شبیه به گوه یا بالشتک‌هایی مشابه دونات بنشیند، دنبالچه روی بخش خالی بالشتک قرار خواهد گرفت؛ در نتیجه، دنبالچه وزن کمتری را تحمل خواهد کرد و درد بیمار کاهش خواهد یافت
جمع‌بندی
در رفتگی دنبالچه که به تغییر مکان دنبالچه به سمت عقب یا جلو گفته می‌شود، بسیار نادر است. این مشکل علائمی شبیه به دیگر بیماری‌ها و آسیب‌ها دارد و حتی ممکن است با درد سیاتیک اشتباه گرفته شود؛ بنابراین، تشخیص آن بدون مراجعه به پزشکانی مانند متخصص سیاتیک غیرممکن است. همچنین علائمی که در دنبالچه خود مشاهده می‌کنید، ممکن است نشانه‌های بیماری‌های بسیار خطرناکی مانند عفونت‌ها باشند؛ بنابراین، از نادیده‌گرفتن این علائم خودداری کنید و بلافاصله به پزشکی معتبر مراجعه کنید.
به خاطر داشته باشید که اگر در اولین فرصت به پزشک مراجعه نکنید، جاانداختن استخوان دنبالچه با روش دست‌کاری یا همان درمان دستی امکان‌پذیر نخواهد بود و تنها جراحی خواهد توانست به درمان این مشکل و بهبود علائم آن کمک کند. پزشکانی مانند دکتر بهامین عطار که متخصص درد در تهران است، می‌توانند علت درد دنبالچه شما را به‌درستی تشخیص دهد و از بهترین و جدیدترین روش‌ها برای درمان آن استفاده کند.
اگر مطلب ما نتوانسته است به تمام سؤالات شما درباره در رفتگی دنبالچه پاسخ دهد، سؤالات خود را بخش نظرات بپرسید. البته ما به شما پیشنهاد می‌کنیم به مطب دکتر بهامین عطار مراجعه کنید تا بتوانید اطلاعات کامل و دقیقی را با توجه به شرایط خود و دلیل علائم به دست آورید؛ زیرا، تشخیص دقیق علت درد شما بدون معاینه فیزیکی یا آزمایش‌های تصویربرداری امکان‌پذیر نیست.
