انگشت‌های انسان اعضای کوچک و حساسی هستند که کارهای زیادی را با آنها انجام می‌دهیم. نه تنها حرکات ظریف و کوچک دست با استفاده از انگشت‌ها انجام می‌شود، بلکه حرکات پرقدرت برای حرکت دادن یا بلند کردن اجسام سنگین هم به مشارکت انگشت‌ها نیاز دارد. در برخی موارد به واسطه شغل، هنر یا عادت‌های رفتاری ممکن است فشار زیادی در اثر فعالیت بیش از حد به انگشت‌ها وارد کنیم. این فشارها می‌توانند منجر به بروز آسیب‌هایی از جمله انگشت ماشه ای شوند.
حالتی که انگشت در وضعیت خمیده گیر می‌کند و ممکن است با درد همراه باشد. در این مقاله از سایت دکتر بهامین عطار به آسیب انگشت ماشه ای یا تریگر فینگر پرداخته‌ایم. اگر شما هم به این بیماری مبتلا هستید، یا به دنبال فوق تخصص ارتوپد می گردید، مطالعه این متن به شما برای درمان آن کمک می‌کند.
انگشت ماشه ای یا تریگر فینگر چیست؟
انگشت ماشه ای وضعیتی است که در آن یکی از انگشتان در حالت خمیده گیر می‌کند و باز نمی‌شود. در این حالت انگشت شما به طور ناگهانی رها می‌شود و به حالت صاف یا خمیده در می‌آید. درست مثل وقتی که ماشه یک تفنگ را فشار می‌دهید و گلوله از آن رها می‌شود. به خاطر همین شباهت هم هست که نام این آسیب را انگشت ماشه‌ای گذاشته‌اند. البته این عارضه را با نام‌های تریگر فینگر و استنوسینگ تنوسینوویتیس (stenosing tenosynovitis) هم می‌شناسند. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که التهاب باعث تنگ شدن فضای غلافی شود که تاندون انگشت را احاطه کرده است. در حالت‌های شدید تریگر فینگر، انگشت شما در حالت خمیده قفل می‌شود. این حالت می‌تواند برای هرکدام از انگشت‌ها حتی شست اتفاق بیفتد، همچنین ممکن است چند انگشت همزمان حتی در دو دست دچار این حالت شوند. بهتر است برای درک بهتر این بیماری، نگاهی به آناتومی دست و انگشت‌های آن بیندازیم.
تاندون‌های خم‌کننده شبیه به طناب بلندی هستند که عضلات ساعد را به استخوان‌های انگشتان دست متصل می‌کنند. وقتی عضلات منقبض می‌شوند، تاندون‌های خم‌کننده به انگشت‌ها اجازه می‌دهند که خم شوند. هر کدام از این تاندون‌ها از درون یک تونل در کف دست و انگشت‌ها عبور می‌کند. این تونل که به غلاف تاندون معروف است، به تاندون‌ها این امکان را می‌دهد تا هنگام خم و راست شدن انگشت‌ها، به آرامی در ساختار پیچیده داخل دست بلغزند و حرکت انگشت را انجام دهند. در امتداد غلاف تاندون، نوارهایی که به قرقره معروف‌اند، تاندون‌ها را در نزدیکی استخوان‌ها نگه می‌دارند. تاندون‌ها هنگام باز و بسته‌شدن انگشت از قرقره‌ها عبور می‌کنند. در پایین انگشت یک قرقره قرار دارد به نام A1 که بیشتر از دیگران درگیر حالت انگشت ماشه‌ای می‌شود. در بیماران مبتلا به این وضعیت، قرقره A1 دچار التهاب شده یا ضخیم می‌شود، در نتیجه هنگام خم شدن انگشت، کار تاندون خم‌کننده برای حرکت روی آن سخت می‌شود. با ادامه این روند در طول زمان خود تاندون هم دچار التهاب شده و روی سطح آن گره‌هایی به صورت برآمدگی شکل می‌گیرد. در چنین حالتی با خم کردن انگشت، وقتی برآمدگی روی تاندون باید از قرقره رد شود، احساس گیرکردن یا صدا دادن انگشت به وجود می‌آید. این وضعیت معمولاً دردناک است. همچنین در حالت شدید سندروم انگشت ماشه‌ای، انگشت بیمار در حالت خم‌شده، قفل می‌شود که گاهی بیمار باید با استفاده از دست دیگر خود انگشت را صاف کند.
در مواردی دیده شده که نوزادان بالای شش ماه هم به این بیماری دچار می‌شوند؛ به همین دلیل خم و صاف کردن انگشت نوزاد همراه با درد است. البته وضعیت انگشت ماشه‌ای نوزاد به مرور زمان برطرف می‌شود اما برخلاف نوزادان، انگشت ماشه‌ای در بارداری چندان شایع نیست.
بیشتر بخوانید: درمان کیست انگشت دست
علت ایجاد انگشت ماشه‌ای
تاندون‌ها طناب‌هایی از جنس فیبر هستند که عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند. هر تاندونی به وسیله یک غلاف احاطه شده است. همان‌طور که گفتیم تریگر فینگر وقتی اتفاق می‌افتد که غلاف تاندون انگشت موردنظر تحریک شده و دچار التهاب شود. این اتفاق با حرکت طبیعی انگشت تداخل پیدا می‌کند و باعث ایجاد انگشت ماشه‌ای می‌شود. در اکثر موارد این حالت در اثر انجام یک حرکت تکراری یا حرکت سنگین با انگشت به وجود می‌آید. اما در مواردی هم ابتلا به برخی از بیماری‌ها مثل دیابت و آرتریت روماتوئید می‌تواند علت انگشت ماشه‌ای باشد.
علائم و نشانه‌های انگشت ماشه‌ای
معمولاً مهم‌ترین علامت درد در پایین انگشت آسیب‌دیده هنگام خم کردن یا فشار دادن آن است. همچنین سفتی و صدا دادن هم در حین خم کردن انگشت احساس می‌شود. با بدتر شدن اوضاع احتمالاً انگشت شما در حالت خم شدن گیر می‌کند و به طور ناگهانی آزاد می‌شود. در این مرحله انگشت شما نمی‌تواند به طور کامل خم یا راست شود. به طور کلی موارد زیر را می‌توان به عنوان علائم و نشانه‌های انگشت ماشه‌ای در نظر گرفت:
- تکان ناگهانی و دردناک انگشت هنگام خم یا صاف کردن انگشت؛ این حالت با بی‌تحرکی انگشت بدتر شده و با فعالیت آن، بهتر می‌شود
- سفتی و گرفتگی در انگشت به خصوص در اوایل صبح
- احساس وجود یک برآمدگی دردناک در پایین انگشت
- احساس حرکت ناگهانی یا صدا دادن هنگام خم و راست کردن انگشت
- قفل شدن انگشت هنگام خم کردن آن به طوری که نمی‌توانید آن را باز کنید.
توجه داشته باشید که علائم انگشت ماشه‌ای در ابتدا به شکلی خفیف ظاهر می‌شوند اما در طول زمان شدت آنها بیشتر می‌شود. علائم معمولاً پس از فعالیت شدید با دست یا انگشت‌ها بیشتر می‌شوند. همچنین وقتی سعی می‌کنید انگشت خود را صاف کنید یا زمانی که می‌خواهید چیزی را محکم نگه دارید، بروز می‌یابند.
بیشتر بخوانید: دررفتگی مچ دست و روش‌های درمان آن
انگشت ماشه‌ای چگونه تشخیص داده می‌شود؟
به طور معمول تشخیص انگشت ماشه‌ای نیاز به انجام آزمایش‌های تصویربرداری ندارد؛ بلکه پزشک بر اساس سوابق پزشکی شما، علائمی که احساس می‌کنید و همچنین ارزیابی فیزیکی دست شما بروز تریگر فینگر را تشخیص می‌دهد. در مرحله اول پزشک سؤالاتی را از شما می‌پرسد که بهتر است قبلاً راجع به آنها بررسی لازم را انجام داده باشید. این سؤالات شامل موارد زیر است:
- چه علائمی احساس می‌کنید؟
- چه مدتی است که علائم خود را احساس می‌کنید؟
- علائم شما به طور رفت و برگشتی بروز می‌یابند یا به طور دائمی آنها را احساس می‌کنید؟
- چه چیزهایی می‌توانند علائم شما را بهبود دهند؟
- چه چیزهایی می‌توانند علائم شما را بدتر کنند؟
- آیا علائم شما در اول صبح یا زمان‌های دیگری بدتر می‌شود؟
- آیا فعالیتی هست که به واسطه شغل یا از روی عادت، به طور مرتب و تکراری انجام دهید؟
- آیا به تازگی جراحتی برای دست‌تان اتفاق افتاده است؟
پس از بررسی علائم و پاسخ این سؤالات، پزشک به ارزیابی فیزیکی می‌پردازد. در طول ارزیابی فیزیکی پزشک از شما می‌خواهد دست خود را باز و بسته کنید. پزشک شما با این کار سعی می‌کند ناحیه درد را تعیین کند و نسبت به روان بودن یا نبودن حرکت انگشت‌ها و همچنین وجود شواهدی از قفل شدن انگشت‌ها مطمئن شود. علاوه بر این موارد، پزشک کف دست شما را لمس می‌کند تا ببیند آیا هیچ‌گونه برآمدگی در سطح آن وجود دارد یا خیر. اگر همراه با انگشت ماشه‌ای، برآمدگی هم بروز پیدا کرده باشد، این برآمدگی همراه با حرکت انگشت، تکان می‌خورد. چنین برآمدگی‌هایی درواقع ورم قسمتی از تاندون هستند که انگشت را حرکت می‌دهد. به علاوه می‌توان گفت پزشک در ارزیابی فیزیکی تریگر فینگر به دنبال بررسی موارد زیر است:
- وجود حساسیت در غلاف تاندون خم‌کننده در کف دست
- ضخیم شدن یا تورم در غلاف تاندون کف دست
- گیر کردن انگشت هنگام خم شدن یا صاف شدن
آیا از درد شانه رنج می برید؟ برای مراجعه به دکتر فوق تخصص شانه در تهران با ما تماس بگیرید.
چه کسانی به انگشت ماشه‌ای مبتلا می‌شوند؟
همان‌طور که قبلا اشاره شد، برخی شرایط مثل وارد کردن فشار زیاد به انگشت‌ها در اثر فعالیت زیاد و ابتلا به برخی بیماری‌ها می‌تواند احتمال ابتلا به انگشت ماشه‌ای را بیشتر کند. به طور کلی موارد زیر به عنوان عوامل موثر بر افزایش احتمال ابتلا به این بیماری مشخص شده‌اند:
- سن: تریگر فینگر بیشتر از همه در بین افراد ۴۰ تا ۶۰ ساله دیده می‌شود.
- جنسیت: زنان بیش از مردان به این وضعیت دچار می‌شوند.
- بیماری زمینه‌ای: ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت، نقرس، آرتریت روماتوئید می‌تواند احتمال ابتلا به انگشت ماشه‌ای را افزایش دهد.
- شغل: تریگر فینگر معمولاً در بین کشاورزان، کارگران صنایع، نوازنده‌های ساز و هر شخص دیگری که فعالیت زیاد و تکراری با انگشت‌هایش انجام می‌دهد، بیشتر است.
- عمل جراحی: افرادی که تحت عمل جراحی سندرم تونل کارپال (آزادسازی عصی مچ دست) قرار داشته‌اند، در شش ماه اول بعد از عمل ممکن است دچار انگشت ماشه‌ای شوند.
عوارض انگشت ماشه‌ای
بروز انگشت ماشه‌ای علاوه بر ایجاد درد و ناراحتی در مواردی می‌تواند روند عادی زندگی را مختل کند. در موارد شدید بیماری، انگشت در حالت خمیده قفل شده و برای باز کردن آن باید از دست دیگر کمک گرفت. چنین وضعیتی اگر زیاد اتفاق بیفتد می‌تواند در انجام کارهای روزانه اختلال ایجاد کند.
در مورد آرتروز مچ دست بیشتر بدانید
درمان انگشت ماشه‌ای
برای درمان انگشت ماشه‌ای معمولا از روش‌های غیرجراحی استفاده می‌شود. این عارضه با استفاده از درمان‌های خانگی و همچنین روش‌های فیزیوتراپی قابل درمان است. درمان انگشت ماشه‌ای با لیزر یکی از روش‌هایی است که در فیزیوتراپی استفاده می‌شود. همچنین تزریق استروئید به انگشت آسیب‌دیده یکی دیگر از روش‌های درمان این بیماری است. در ادامه روش‌های کلی درمان انگشت ماشه ای را بررسی می‌کنیم:
درمان غیر جراحی انگشت ماشه‌ای
رایج‌ترین درمان‌های مورد استفاده برای تریگرفینگر، درمان‌های غیرجراحی است. این درمان‌ها شامل موارد زیر است:
استراحت: استراحت دادن به دست و خودداری از انجام حرکاتی که وضعیت آن را بدتر می‌کند، می‌تواند برای بهبود آن کافی باشد.
بستن آتل: بستن انگشت آسیب‌دیده به وسیله آتل در شب‌ها باعث می‌شود انگشت آسیب‌دیده در وضعیت صاف و ثابتی قرار داشته باشد. این کار به درمان انگشت ماشه‌ای شست دست یا هر انگشت دیگری کمک زیادی می‌کند.
دارودرمانی: استفاده از داروهای بدون نسخه مثل استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی تأثیر زیادی بر کاهش درد و التهاب می‌گذارند.
تزریق استروئید: کورتیکواستروئیدها داروهای ضدالتهابی هستند که می‌توان آنها را به داخل غلاف ملتهب تاندون در پایین انگشت تزریق کرد. درمان انگشت ماشه ای با تزریق کمک می‌کند علائم بیمار برای مدت زمان یک روز تا چند هفته برطرف شوند. در صورتی که علائم به طور کامل بهبود نیابند، ممکن است تزریق دوز دوم استروئید هم برای بیمار در نظر گرفته شود. اما اگر حتی تزریق دوز دوم هم جواب ندهد، باید انجام عمل جراحی را در نظر گرفت. توجه داشته باشید که تزریق استروئید ممکن است روی بیماران مبتلا به دیابت تأثیر زیادی نداشته باشد اما همچنان می‌تواند مانع از انجام عمل جراحی شود. داروهای استروئید می‌توانند در زمان کمی قند خون را به شدت افزایش دهند، به همین دلیل باید پس از تزریق به بیماران دیابتی، میزان قند خون آنها به طور مرتب تحت نظر باشد.
ورزش و حرکات اصلاحی درمان برای انگشت ماشه‌ای
انجام ورزش‌های کششی مخصوص کف دست می‌تواند برای رفع گرفتگی و سفتی عضلات و بالا بردن دامنه حرکت انگشت آسیب‌دیده کمک زیادی کند. معمولاً درمانگر فیزیوتراپیست تمرین‌های ورزشی مخصوص هر بیمار را برای توانبخشی انگشت ماشه‌ای طراحی می‌کند.
بیشتر بخوانید: پی آر پی دست
درمان جراحی انگشت ماشه‌ای
در صورتی که درمان‌های غیرجراحی برای تریگر فینگر جواب ندهد، باید انجام عمل جراحی انگشت ماشه‌ای را هم در نظر بگیرید. البته انجام عمل جراحی بستگی به این دارد که تا چه میزان درد در انگشت خود احساس می‌کنید و چه میزان از حرکت انگشت شما دچار مشکل شده است. مثلاً در مواردی که انگشت بیمار در حالت خمیده گیر کرده باشد، پزشک تصمیم به انجام عمل جراحی می‌گیرد. روش عمل جراحی تریگر فینگر، رهاسازی انگشت ماشه‌ای نام دارد. هدف از این عمل، رهاسازی قرقره A1 است که حرکت تاندون انگشت را مسدود کرده است. با این کار تاندون خم‌کننده می‌تواند راحت‌تر در غلاف تاندون حرکت کند. معمولاً این نوع عمل جراحی به صورت سرپایی انجام می‌شود. ناحیه انگشت و دست بیمار هم به صورت موضعی، بی‌حس می‌شود تا برای انجام جراحی آماده باشد.
جراحی ممکن است با استفاده از یک برش کوچک در کف دست یا با استفاده از سوزن‌های مخصوص انجام شود تا قرقره A1 را رها کرده و حرکت تاندون خم‌کننده را راحت کند. از آنجایی که قرقره‌ها نقش مهمی در عملکرد دست دارند، باید عمل جراحی با دقت و حساسیت بالا انجام شود تا کوچک‌ترین آسیبی به قرقره‌ها وارد نشود.
جمع‌بندی
انگشت ماشه ای حالتی است که در آن یک یا چند انگشت هنگام خم شدن گیر می‌کنند و با حالتی ماشه‌ای به صورت ناگهانی آزاد می‌شوند. این حالت باعث بروز درد و ناراحتی در انگشت آسیب‌دیده می‌شود. معمولاً تریگر فینگر بر اثر حرکت زیاد و تکراری انگشت ایجاد می‌شود اما عواملی مثل بیماری زمینه‌ای، سن و جنسیت هم در بروز آن تأثیر دارند. برای درمان این بیماری می‌توان از درمان‌های غیرجراحی کمک گرفت اما اگر این درمان‌ها جواب ندهند، لازم است با عمل جراحی انگشت آسیب‌دیده رها شود.
