مچ دست شاید فعال‌ترین مفصل بدن انسان باشد. تقریباً همه کارهایی که انجام می‌دهیم به نوعی آن را درگیر می‌کند. مچ نه تنها در انجام کارها و فعالیت‌های روزمره به کمک انسان می‌آید، بلکه نوعی نقش حفاظتی هم ایفا می‌کند. حتماً توجه کرده‌اید که هر بار تعادل خود را از دست می‌دهید یا زمین می‌خورید، اولین عضوی که برای محافظت وارد عمل می‌شود، مچ دست است. به واسطه همین نقش‌های مهم، مچ دست هم فشار زیادی را تحمل می‌کند، هم در معرض جراحت‌های زیادی قرار دارد. دررفتگی مچ دست از جمله آسیب‌هایی است که برای این عضو اتفاق می‌افتد و می‌تواند زندگی انسان را تحت تأثیر قرار دهد.
همه ما به هر حال تجربه زمین خوردن را داریم. به راحتی می‌توان گفت هر انسانی هنگام زمین خوردن به طور ناخودآگاه دست خود را به عنوان محافظ سر و صورت دراز می‌کند و روی دست به زمین می‌افتد. همین واکنش دفاعی ساده بدن باعث شده، دررفتگی مچ دست یکی از شایع‌ترین آسیب‌های اندام حرکتی باشد. تصور کنید افرادی که زیاد دچار حادثه می‌شوند و زمین می‌خورند، چه فشار زیادی به ساختار مچ دست خود وارد می‌کنند. آسیب دیدن مچ دست از یک سو می‌تواند درد و ناراحتی زیادی ایجاد کند و از سوی دیگر هم با محدود شدن حرکات مچ، روند زندگی فرد را با اختلال مواجه می‌کند. در این مقاله از سایت دکتر بهامین عطار به دررفتگی مچ دست می‌پردازیم. اگر شما هم با این آسیب مواجه شده‌اید، این مقاله را از دست ندهید.
بیشتر بخوانید: آشنایی با وظایف دکتر متخصص آرنج
دررفتگی مچ دست چیست؟
برای اینکه به طور دقیق بدانید در رفتگی مچ دست چیست، لازم است ابتدا به بررسی ساختار مچ دست بپردازیم. مچ دست شامل هشت استخوان است که به آنها کارپال گفته می‌شود. این استخوان‌ها توسط شبکه‌ای از رباط‌ها در جای خود نگه داشته می‌شوند. استخوان‌ها همچنین به کمک این رباط‌ها می‌توانند حرکت کنند. هرگونه پارگی در یکی از رباط‌ها می‌تواند باعث جابه‌جایی دو یا چند استخوان کارپال شود. در صورتی که این رباط‌ها از مکان اصلی خود بیرون بزنند، دررفتگی مچ دست اتفاق می‌افتد. دررفتگی می‌تواند برای هرکدام از هشت استخوان کارپال اتفاق بیفتد اما معمولاً برای دو استخوان بیشتر از دیگران اتفاق می‌افتد. این دو استخوان شامل اسکافوئید و استخوان لونیت است. این دو استخوان مهم در واقع پلی بین استخوان رادیوس در ساعد و استخوان‌های کوچک داخل مچ دست برقرار می‌کند.
دکتر بهامین عطار بهترین متخصص دیسک کمر در تهران
انواع دررفتگی های مچ دست
به طور کلی دررفتگی یعنی جابه‌جا شدن استخوان‌ها در مفصل که باعث تغییر شکل و ناتوانی موقتی مفصل می‌شود. تفاوت دررفتگی با شکستگی در این است که شکستگی در هر نقطه‌ای از استخوان می‌تواند اتفاق بیفتد اما دررفتگی فقط در مفاصل اتفاق می‌افتد. همچنین شکستگی معمولاً در اثر حادثه یا بیماری‌های زمینه‌ای مثل آرتروز مچ دست و فشار به استخوان‌ها اتفاق می‌افتد. اما دررفتگی در اثر کشیدگی یا پارگی رباط‌ها رخ می‌دهد که باعث جابه‌جایی استخوان می‌شود. دررفتگی استخوان مچ دست انواع مختلفی دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم:
در رفتگی لونیت قدامی: همان‌طور که گفتیم استخوان لونیت بیشتر دچار دررفتگی می‌شود. جابه‌جایی این استخوان یکی از انواع دررفتگی مچ دست است. در این نوع دررفتگی، استخوان لونیت پیچ می‌خورد، در حالی که بقیه اجزای مچ ثابت هستند.
دررفتگی پری لونار: این نوع دررفتگی استخوان لونیت به همراه سه رباط در اطراف آن را شامل می‌شود.
شکستگی گالیزی: شکستگی گالیزی شامل شکستگی در استخوان رادیوس و دررفتگی در مفصل رادیواولنار است.
شکستگی مونتاجیا: این نوع در نتیجه شکستگی استخوان اولنا و دررفتگی استخوان رادیوس اتفاق می‌افتد.
در بین انواع دررفتگی مچ دست، دررفتگی لونیت قدامی و دررفتگی پری لونار از بقیه شایع‌تر است. برخی از انواع دررفتگی با شکستگی همراه هستند. علت بروز شکستگی این است که در برخی موارد کشیدگی شدید رباط باعث فشار به استخوان‌ها و شکستگی آنها می‌شود. همچنین در صورتی که ضربه باعث دررفتگی شده باشد، ممکن است همان ضربه منجر به شکستگی هم بشود. علاوه بر این در صورت پیچ خوردن مچ دست، ممکن است شکستگی استخوان‌های کارپال هم اتفاق بیفتد.
در صورتی که در مفاصل خود احساس درد دارید هم برای تشخیص و هم برای درمان می توانید عمل آرتروسکوپی را انجام دهید.
دررفتگی مچ دست چه نشانه‌ها و علائمی دارد؟
شایع‌ترین علائم در رفتن مچ دست، درد شدید در مچ است. هنگامی که سعی کنید مچ خود را بالا و پایین ببرید یا به چپ و راست حرکت دهید، این درد شدیدتر می‌شود. در مواردی ممکن است درد در ساعد هم احساس شود. دیگر نشانه های در رفتگی مچ دست که ممکن است دیده شود، شامل موارد زیر است:
- کبودی
- خارج شدن مچ دست از شکل طبیعی خود
- درد خفیف یا شدید در مچ
- شدید شدن درد با حرکت دست
- کاهش شدید دامنه حرکت مچ
- گرفتگی و سفتی انگشتان دست
- ناتوانی در حرکت دادن مفصل یا دست
- سرخ شدن مچ دست
- ضعف
- تورم
- بی‌حسی
علائم در رفتگی مچ دست در استخوان لونیت، ممکن است این استخوان بر روی عصب‌های مچ دست فشار بیاورد. در نتیجه این حالت، بی‌حسی و مورمور شدن در انگشتان بروز پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید: پی آر پی دست چیست
علت دررفتگی مچ دست چیست؟
هرگونه ضربه یا جراحتی که به دست یا ساعد وارد شود، می‌تواند منجر در رفتگی مچ دست شود. مهم‌ترین عواملی که ممکن است باعث دررفتگی مچ دست شود، شامل موارد زیر است:
- انجام ورزش‌های پربرخورد مثل فوتبال و هاکی
- انجام ورزش‌هایی پرتحرک که احتمال زمین خوردن زیاد است مثل اسکیت
- تصادفات رانندگی
- زمین‌خوردن روی مچ دست
- انجام ورزش وزنه‌برداری
- فشار ادامه‌دار روی رباط‌ها باعث دررفتگی مچ دست می‌شود. این حالت بر اثر فعالیت‌هایی مثل را‌ه‌رفتن با عصا ایجاد می‌شود که مرتب دست را تحت فشار قرار می‌دهند.
- دررفتگی مچ دست کودک در اثر زمین خوردن یا کشیدگی مچ دست می‌تواند اتفاق بیفتد.
در صورن بروز هرگونه سوال در مورد بیماری‌های مرتبط با مفاصل، عضلات و استخوان‌های کودکان و نوجوانان میتوانید به فوق تخصص ارتوپد کودکان مراجعه نمایید .
نادیده گرفتن دررفتگی مچ دست چه عوارضی دارد؟
معمولاً دررفتگی یا نیمه دررفتگی مچ دست با بروز درد همراه است که می‌تواند زندگی عادی را مختل کند، به خصوص اینکه در هنگام کار کردن با مچ دست شدیدتر هم می‌شود. همچنین بی‌توجهی به دررفتن مچ ممکن است باعث ایجاد آسیب دائمی در رباط‌ها، تاندون‌ها و استخوان‌های مفصل مچ دست شود. علاوه بر این در مواردی ممکن است جابه‌جایی رابط‌ها و استخوان‌ها باعث فشار روی عصب‌های مچ دست شود. آسیب به عصب‌ها از مهم‌ترین عوارض در رفتگی مچ دست به شمار می‌آید. به همین دلیل لازم است برای درمان آن به سرعت اقدام کنید.
بیشتر بخوانید: تریگر فینگر چیست
دررفتگی مچ دست چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در صورتی که علائم گفته شده را در خودتان مشاهده کردید لازم است به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص دررفتگی مچ دست، ابتدا سوابق پزشکی و سلامت عمومی شما را بررسی می‌کند. در این مرحله باید کلیه علائم خود را به طور دقیق برای پزشک شرح دهید؛ به خصوص اگر به تازگی حادثه یا جراحتی برایتان اتفاق افتاده باشد. پس از آن پزشک اقدام به ارزیابی فیزیکی مچ دست شما می‌کند. در این مرحله پزشک سعی می‌کند با بررسی مچ دست و تکان دادن آن، نوع دررفتگی و محل بروز آن را مشخص کند و دامنه حرکت آن را ارزیابی کند و نحوه جا انداختن مچ دست را مشخص کند. علاوه بر این‌ها ممکن است پزشک برای رسیدن به تشخیص دقیق انجام برخی آزمایش‌های تصویربرداری را در نظر بگیرد. رایج‌ترین آزمایش‌هایی که برای تشخیص دررفتگی مچ دست تجویز می‌شود، موارد زیر است:
رادیولوژی: رادیولوژی به خوبی می‌تواند تصویر واضحی از بافت‌های استخوانی نشان دهد، در نتیجه هرگونه شکستگی یا دررفتگی مچ دست را نمایش می‌دهد.
ام‌آرآی: ام‌آرآی یک روش تصویربرداری است که علاوه بر بافت‌های استخوانی، بافت‌های نرم بدن را هم نمایش می‌دهد. این روش معمولاً زمانی تجویز می‌شود که احتمال آسیب‌دیدگی رباط‌ها وجود داشته یا برای درمان عمل جراحی در نظر گرفته شده باشد.
درباره جراحی لیزری دیسک کمر بیشتر بخوانید
چه روش‌هایی برای درمان دررفتگی مچ دست وجود دارد؟
نوع درمانی که برای دررفتگی مچ دست در نظر گرفته می‌شود بستگی به شدت آسیب ایجاد شده دارد. در ادامه مهم‌ترین روش جا انداختن مچ دست به کار می‌رود، مرور می‌کنیم:
جا انداختن مچ دست: در صورت در رفتن دست شما به طوری که فقط استخوان‌ها جابه‌جا شده باشند، احتمالاً دکتر متخصص دست سعی می‌کند آن را در جای درست خود قرار دهد. کاری که اصطلاحاً به آن جا انداختن مفصل گفته می‌شود و این کار معمولاً دردناک است. پزشک‌ها برای کاهش درد قبل از جا انداختن مچ اقدام به بی‌حس کردن موضعی یا عمومی می‌کنند. بعد از جا انداختن مچ دست معمولاً لازم است آتل ببندید یا از مچ‌بند استفاده کنید تا مچ مدتی حرکت نداشته باشد. حتی ممکن است پزشک گچ گرفتن دست و بالا نگه داشتن آن با باند را در نظر بگیرد.
استراحت: در دوران بهبودی مچ دررفته، داشتن استراحت کافی ضروری است. استراحت در این مرحله شامل تکان ندادن و کار نکردن با مچ دست آسیب‌دیده است.
آتل و مچ‌بند: معمولاً برای اطمینان از حرکت نکردن مچ، پزشک‌ها استفاده از آتل و مچ‌بند را توصیه می‌کنند. آتل و مچ‌بند نه تنها از حرکت مچ جلوگیری می‌کنند بلکه از آن حمایت می‌کنند و باعث ثبات آن می‌شوند.
یخ درمانی: یخ همواره به کاهش التهاب و تورم مناطق آسیب‌دیده بدن کمک زیادی می‌کند. برای بهبود سریع‌تر مچ دست آسیب‌دیده میتوانید از کمپرس سرد استفاده کنید. برای این کار باید یک کیسه یخ که داخل حوله یا پارچه گذاشته شده را هر ۲۰ دقیقه یک‌بار روی محل آسیب قرار دهید. کمپرس سرد باید پنج، شش بار در روز استفاده شود.
مطالعه این مقاله را از دست ندهید: آشنایی با علائم و روش های درمان پوکی استخوان
فیزیوتراپی: روشهای درمانی فیزیوتراپی می‌توانند از یک طرف درد، تورم و التهاب احتمالی را در مچ دست کاهش دهند و از سوی دیگر به افزایش دامنه حرکتی مچ آسیب‌دیده کمک کنند. در این میان روش تمرین درمانی کاربرد زیادی دارد. در تمرین درمانی، فیزیوتراپیست یک برنامه ورزشی مناسب برای نوع دررفتگی مچ تدوین کرده و به شما آموزش می‌دهد. انجام این تمرینات باعث تقویت مچ دست شده و به بازگشت دامنه حرکت آن به حالت عادی و درد بعد از جا انداختن مچ دست کمک زیادی می‌کند. در فیزیوتراپی علاوه بر تمرین درمانی از روشهای طب فیزیکی، ماساژ درمانی و تحریک الکتریکی هم برای تسکین درد و افزایش سرعت بهبود آسیب استفاده می‌شود.
عمل جراحی: در مواردی که آسیب‌دیدگی مچ دست شدید باشد، احتمالاً انجام عمل جراحی در نظر گرفته می‌شود. معمولاً جراحی برای گذاشتن استخوان‌ها در جای اصلی خود و ترمیم رباط‌های آسیب‌دیده انجام می‌شود. در برخی موارد ممکن است برای نگه داشتن استخوان‌ها از پیچ و پین‌های مخصوص استفاده شود. معمولاً در موارد زیر هم عمل جراحی تجویز می‌شود:
- زمانی که دررفتگی مچ دست به طور مرتب تکرار شود.
- مواردی که یک تاندون، رباط یا عضله خاص آسیب شدیدی دیده و پیچ خورده باشد.
- زمانی که یک شکستگی جدی در مچ دست اتفاق افتاده باشد.
دوره درمان دررفتگی مچ دست چقدر طول می‌کشد؟
طول درمان در رفتگی مچ دست بستگی به این دارد که شدت آسیب چقدر باشد. اگر شما فقط به جا انداختن مچ نیاز داشته باشید، بعد از دو تا سه ماه دوره ریکاوری تمام شده و مچ دست شما کاملاً درمان می‌شود. اما در مواردی که نیاز به عمل جراحی باشد، ممکن است بین شش ماه تا یک سال دوره ریکاوری نیاز باشد. بسته به نوع درمانی که دریافت می‌کنید باید مدتی فیزیوتراپی را هم در دستور کار قرار دهید. زیرا فیزیوتراپی برای بازتوانی عملکرد مچ دست و به دست آوردن قدرت و انعطاف قبلی آن لازم است. توجه داشته باشید که در دوره ریکاوری باید تا جایی که ممکن است فشاری به مچ دست وارد نکنید.
بیشتر بخوانید: عمل عصب دست
آیا راهی برای پیشگیری از دررفتگی مچ دست وجود دارد؟
از آنجا که در رفتگی مچ دست معمولاً در اثر حادثه اتفاق می‌افتد، امکان پیشگیری از آن وجود ندارد اما می‌توان با رعایت برخی نکات احتمال بروز آن را کاهش داد:
- در سطوح ناهموار مراقب زمین‌خوردن باشید.
- از انجام ورزش‌های پربرخورد خودداری کنید.
- هنگام انجام ورزش‌های پرفشار و پرتحرک مراقب زمین خوردن باشید.
- انجام ورزش‌هایی که عضلات دست و مچ دست را تقویت می‌کنند به کاهش احتمال دررفتگی مچ دست کمک زیادی می‌کنند.
- سعی کنید انعطاف‌پذیری بدن خود را افزایش دهید.
جمع‌بندی
معمولاً در اثر حوادثی مثل زمین خوردن یا تصادفات رانندگی دررفتگی مچ دست بچه یا بزرگسالان اتفاق می‌افتد. در این آسیب رباط‌های مچ دست تحت فشار قرار می‌گیرند و استخوان‌ها در مفصل از جای خود خارج می‌شوند. در این حالت درد و تورم در دست، مچ دست و انگشتان بروز پیدا می‌کند.
این آسیب برای درمان نیاز به جا انداختن استخوان‌های جابه‌جا شده دارد. پس از آن هم بیمار باید مدتی را برای ریکاوری اختصاص دهد. ریکاوری این آسیب از طریق یخ درمانی، استراحت، بستن آتل و گچ گرفتن و فیزیوتراپی انجام می‌شود. در مواردی هم ممکن است برای جابه‌جا کردن استخوان‌ها نیاز به انجام عمل جراحی باشد. برای پیشگیری از در رفتن مچ دست باید مراقب زمین خوردن باشید و با انجام ورزش مچ دست خود را تقویت کنید. همچنین کاهش وزن هم احتمال بروز این آسیب را کاهش می‌دهد.
در صورتی که درد و یا آسیب دیدگی در ناحیه کمر دارید میتوانید با یک جراح ستون فقرات مشورت کنید تا با راه های درمان احتمالی از پیشرفت آسیب دیدگی جلوگیری کنید.
