شاید تصورش هم سخت باشد، اینکه کف پای انسان از چه ساختار پیچیده‌ای برخوردار است. واقعیت این است که کف پا ساختاری پیچیده برای تحمل وزن و جذب ضربه‌ها و فشارهای وارده دارد. زیرا در بیشتر حالت‌های بدنی انسان، کل فشار وزن بدن به کف پاها وارد می‌شود. واضح است که کوچک‌ترین ناهنجاری در این ساختار می‌تواند به سلامت انسان آسیب وارد کند. از جمله مهم‌ترین بخش‌های کف پا قوس آن است که مانند کمک فنر در کف پا عمل می‌کند. چنانچه قوس کف پای فردی کمتر از حد معمول بوده و صافی کف پا داشته باشد، ممکن است درگیر درد پا و اختلال در راه رفتن شود. در این مقاله از سایت دکتر بهامین عطار می‌خواهیم بدانیم کف پای صاف چیست؟ و علت ایجاد و راه درمان آن را بررسی کنیم.
صافی کف پا یا پس پلانوس چیست؟
افرادی که دچار صافی کف پا هستند، یا کف پای آنها قوس ندارد یا قوس کف پای آنها کمتر از حالت معمول است. در واقع همان طور که از نام این آسیب مشخص است، وقتی این افراد پای خود را روی زمین بگذارند، کف پای آنها کاملاً صاف است. پای انسان دارای ۳۳ مفصل است که ۲۶ قطعه استخوان مختلف را بهم متصل می‌کند. پا همچنین دارای بیش از ۱۰۰ عدد عضله، تاندون و رباط است. قوس‌ها حالتی فنری به کف پا می‌دهند که امکان توزیع وزن را بین ساق و کف پاها فراهم می‌کند.
در واقع این ساختار کف پا است که راه رفتن انسان را امکان‌پذیر کرده است. قوس‌ها هم باید محکم باشند و هم باید انعطاف‌پذیری لازم را داشته باشند تا بتوانند فشارهای مختلف را جذب کرده و با سطوح مختلف سازگاری پیدا کنند. افرادی که مبتلا به کف پای صاف یا پس پلانوس هستند، معمولاً موقع ایستادن، پای آنها به سمت داخل می‌چرخد. در برخی افراد هم ممکن است پا به سمت بیرون بچرخد. البته اکثر افراد مبتلا به کف پای صاف هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند. اما در برخی موارد بسته به شدت آسیب علائم مختلفی دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: آرتروز مچ پا و شیوه های درمان آن
صافی کف پا در کودکان
در برخی موارد ممکن است صافی کف پا در کودکان یا نوزادان هم دیده شود. در نوزادان در واقع قوس کف پا وجود دارد اما هنوز به شکل کامل رشد نکرده است. این قوس‌ها باید در طول زمان رشد کنند. در پای نوزادان ممکن است چربی اضافه کف پا جلوی دیده شدن قوس آن را بگیرد. به همین دلیل داشتن کف پای صاف در سنین نوزادی بدین معنا نیست که فرد در همه زندگی‌اش کف پای صاف دارد. اما در برخی موارد هم ممکن است با بالا رفتن سن کودک، صافی کف پا در نتیجه رشد نابهنجار استخوان‌ها یا دیگر عوامل زمینه‌ای ایجاد شود. در این حالت پزشک نسبت به درمان عوامل زمینه‌ای اقدام می‌کند.
علت صافی کف پا
شایع‌ترین علت ایجاد پس پلانوس شامل موارد زیر است:
- عامل ژنتیک
- ضعیف بودن قوس کف پا؛ در این حالت هنگامی که فرد نشسته است کف پای او قوس لازم را دارد اما وقتی می‌ایستد، کف پای او به زمین می‌چسبد.
- جراحت در کف یا مچ پا
- ابتلا به آرتروز یا روماتیسم
- اختلال در عملکرد یا پارگی تاندون تیبیال خلفی
- ابتلا به بیماری‌های عضلانی یا بیماری‌های عصبی مثل فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی و اتصال غیرعادی استخوان‌های کف پا به یکدیگر؛ این حالت در کودکان بیشتر دیده می‌شود.
- التهاب یا پارگی تاندون‌های کف پا در اثر استفاده بیش از حد
علاوه بر این موارد، افرادی که مبتلا به دیابت هستند و کسانی که اضافه وزن دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این آسیب هستند. در طول دوره حاملگی هم صاف شدن کف پا شایع‌تر است. افزایش سن هم می‌تواند علت صافی کف پا باشد؛ زیرا با بالا رفتن سن و استفاده زیاد از پا، تاندون تیبیال خلفی ضعیف می‌شود. این تاندون نقش اصلی را در حمایت از قوس کف پا دارد.
علائم صافی کف پا
شایع‌ترین نشانه صاف شدن کف پا، درد است. درد در اثر کشیدگی عضلات و رباط‌های اتصالی ایجاد می‌شود. فشار غیرطبیعی روی زانو و لگن در اثر پس پلانوس می‌تواند باعث ایجاد درد لگن و زانو شود. همچنین این فشارها ممکن است منجر به چرخش مچ پا به سمت داخل شوند. علاوه بر این‌ها درد می‌تواند در قسمت‌های زیر هم مشاهد شود:
- قوس کف پا
- زانو
- لگن
- پایین کمر
- پایین پا
همچنین در مواردی سفتی و گرفتگی در یک یا هر دو پا دیده می‌شود. یکی از تأثیرات صاف بودن کف پا، توزیع نامتوازن وزن روی دو پا است. در این حالت معمولاً وزن بدن بیشتر روی یک پا می‌افتد. در نتیجه کفش‌ها مخصوصاً در طرفی که وزن بیشتری تحمل می‌کند، زودتر از حالت معمول خراب می‌شوند. در واقع نافرم بودن کف کفش یکی از علائم صافی کف پا است.
تشخیص صافی کف پا
پس از مراجعه بیمار، دکتر ارتوپد سعی می‌کند با ارزیابی بیمار به تشخیص صافی کف پا بپردازد. پزشک همچنین باید بفهمد علت بروز آسیب چه چیزی بوده است. پزشک برای این کار ابتدا سابقه پزشکی بیمار را برای یافتن آسیب‌ها یا بیماری‌هایی که با پس پلانوس مرتبط هستند، بررسی می‌کند. در مرحله بعد ارزیابی فیزیکی بیمار را انجام می‌دهد. بدین ترتیب که کف و ساق پا را در حالی که بیمار ایستاده است، مشاهده می‌کند و از بیمار می‌خواهد حرکاتی مثل بلند کردن پا را انجام دهد.
هدف از این کار تعیین میزان قوس کف پا است. پزشک همچنین سعی می‌کند قدرت عضلات و تاندون‌های پا مثل تاندون آشیل و تاندون تیبیال خلفی را ارزیابی کند. بررسی کف کفش‌های بیمار برای بررسی شکل کف پاها هم به پزشک در تشخیص بیماری کمک می‌کند. معمولاً با انجام این فرایند پزشک قادر به تشخیص ابتلای بیمار به صافی کف پا است. اما ممکن است در مواردی پزشک انجام آزمایش تصویربرداری رادیولوژی و ام آرآی را هم تجویز کند.
بیشتر بخوانید: بهترین فوق تخصص مچ پا
جلوگیری از صافی کف پا
از آنجایی که صافی کف پا در موارد زیادی به صورت ژنتیکی ایجاد می‌شود، شاید نتوان از آن پیشگیری کرد. اما در موارد غیر ژنتیکی می‌توان با رعایت برخی نکات از بروز آن پیشگیری کرد. همچنین افرادی هم که مبتلا هستند با رعایت نکات می‌توانند از تشدید علائم جلوگیری کنند. به طور کلی موارد زیر برای جلوگیری از صافی کف پا توصیه می‌شود:
- کفشی بپوشید که قوس کف پای شما را به طور کامل پوشش دهد.
- تمرینات کششی و تقویتی مناسب برای کف پا را حتماً انجام دهید.
- وزن خود را کنترل کنید.
- از فعالیت‌هایی که فشار زیادی به کف پا وارد می‌کنند، خودداری کنید. فعالیت‌هایی مثل دویدن روی سطوح ناهموار و ورزش‌های پر فشار مثل فوتبال و بسکتبال
انواع روشهای درمان صافی کف پا
انواع روشهای درمان صافی کف پا شامل استراحت، فیزیوتراپی و عمل های ارتوپدی است. برای درمان صافی کف پا معمولاً تمرینات ورزشی تقویت کننده عضلات پا، به کار می‌روند. در موارد نادری هم ممکن است عمل جراحی در نظر گرفته شود.
ورزش‌هایی برای درمان صافی کف پا
تمرینات زیر از جمله حرکات صافی کف پا هستند که برای درمان آن توصیه می‌شوند:
- Heel stretches یا کشش پاشنه: بایستید و یک پا را رو به جلو و پای دیگر را به عقب باز کنید. ستون فقراتتان را صاف نگه دارید و به آرامی روی پای جلو خم شوید. به اندازه‌ای خم شوید که کشش را در تاندون آشیل پای عقب احساس کنید. سپس به حالت اول برگردید.
- Tennis/golf ball rolls یا چرخاندن توپ تنیس با کف پا: روی صندلی بنشیند و یک توپ تنیس را زیر پایتان بگذارید. سعی کنید با حرکت رو به جلو و عقب پا، توپ را زیر کف پا بچرخانید.
- Calf raises یا بلند شدن روی پنجه پا: روی لبه یک پله بایستید؛ به طوری که پاشنه پا روی پله قرار نگیرد. سپس روی پنجه پا بلند شوید و برگردید.
- Towel curls یا جمع کردن حوله: روی صندلی بنشینید. یک حوله در مقابل پا بیندازید و سعی کنید با استفاده از انگشتان پا حوله را جمع کنید و دوباره به جای خود برگردانید.
جراحی کف پای صاف
عمل جراحی در موارد شدید آسیب به عنوان آخرین گزینه درمانی مطرح می‌شود. معمولاً عمل جراحی برای ایجاد قوس در کف پا، ترمیم تاندون‌ها یا اتصال استخوان‌ها و مفاصل به کار می‌رود.
بیشتر بخوانید: درمان درد پاشنه
عوارض درمان نکردن صافی کف پا
از آنجایی که با صاف شدن کف پا، بدن از حالت طبیعی خود خارج می‌شود برخی آسیب‌ها به قسمت‌های مختلف بدن وارد می‌شود. درد در مچ پا، فشار زیاد به عضلات پا، زانو درد، التهاب در تاندون آشیل و فاشیای پلانتار و درد استخوان درشت نی از جمله عوارض صافی کف پا است.
برای درمان صافی کف پا چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
کسانی که دچار کف پای صاف هستند اما درد و دیگر علائم را ندارند، نیازی به مراجعه پزشک ندارند. اما در صورتی که شرایط زیر را داشتید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- پیشرفت پس پلانوس
- بروز درد در ساق و مچ پا
- کم نشدن درد با پوشیدن کفش مخصوص پای صاف
- احساس سفتی و سنگینی در پاها
جمع‌بندی
صافی کف پا اختلالی است که در آن کف پا قوس ندارد. افراد مبتلا معمولاً علائمی ندارند اما اگر کف پای صاف با درد همراه باشد، نیاز به درمان دارد. این آسیب معمولاً با ورزش قابل درمان است.
