آرتروز مچ دست به معنی ایجاد مشکل برای مفاصل مچ دست یا انگشتان است. به طور کلی آرتروز مربوط به مشکلات مفاصل می‌شود که می‌تواند در آرنج، لگن، مچ دست، مچ پا و بقیه قسمت‌هایی که مفاصل در کنار هم قرار می‌گیرند رخ دهد و به نام‌های آرتروز آرنج، آرتروز لگن، آرتروز مچ دست و آرتروز مچ پا شناخته می‌شوند.
مشکلات مفصلی می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند و بر اساس شرایط بیمار و نوع بیماری، درمان‌های متنوعی هم برای آن‌ها تجویز خواهد شد که از درمان‌های سبکی چون ورزش گرفته تا درمان‌های سنگین‌تر مانند جراحی را شامل می‌شود. در این مقاله از سایت دکتر بهامین عطار با ما همراه باشید تا در مورد آرتروز مفصل مچ دست بیشتر بدانید.
آرتروز مچ دست به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟
بیماری آرتروز می‌تواند هرکسی را درگیر کند، به خصوص در سنین بالا افراد زیادی با انواع آرتروز دست و پنجه نرم می‌کنند. در این میان خانم‌ها معمولا بیشتر از آقایان درگیر می‌شوند، آن هم در سنین پایین تر. اما به طور کلی فاکتورهای ریسک برای آرتروز مچ دست شامل موارد زیر می‌شوند:
- آسیب دیدگی‌های بهبود نیافته مچ دست
گاهی اوقات مچ دست در اثر ضربه (شکستگی)، دررفتگی مچ دست یا حتی یک رگ به رگ شدگی ساده دچار آسیب می‌شود که اگر به خوبی تحت درمان قرار نگیرد می‌تواند طرز قرارگیری مفاصل مچ دست در کنار یکدیگر را تغییر دهد یا حتی باعث شود بخشی از یک غضروف از استخوان جدا شود. این تغییر شکل، فشار وارده بر روی بعضی مفاصل را بیشتر می‌کند که در نتیجه آن ساییدگی مچ دست و آرتروز رخ خواهد داد.
- ژنتیک
آرتروز در بعضی موارد به ژنتیک نیز مربوط می‌شود؛ به عبارت دیگر می‌تواند ارثی باشد.
- بیماری استئوآرتریت
استئوآرتریت یک نوع از بیماری آرتریت است که در آن غضروف‌هایی که در سر استخوان‌ها قرار گرفته‌‌اند به مرور زمان تجزیه می‌شوند. با تجزیه شدن و از بین رفتن غضروف‌ها، مفاصل استخوان‌ها به هم ساییده می‌شوند و آرتروز به وجود می‌آید. از آنجا که آرتروز نیز خود یکی دیگر از انواع بیماری آرتریت محسوب می‌شود، می‌توان گفت یک نوع آرتریت (استئوآرتریت) می‌تواند منجر به ایجاد نوع دیگر آن (آرتروز) شود. حتما برای کسب اطلاعات دقیق تر مقاله آرتریت روماتوئید را مطالعه کنید.
- روماتیسم مفاصل دست
روماتیسم یک بیماری خودایمنی است. یعنی سیستم ایمنی بدن – به اشتباه – مفاصل را عناصری مضر تشخیص داده و به آن‌ها حمله می‌کند. به همین دلیل مفاصل تخریب می‌شوند. تخریب مفاصل مچ دست و انگشتان می‌تواند منجر به ساییدگی، التهاب، ورم یا… شود که این به معنی آرتروز است.
- التهاب مفاصل (آرتروپاتی‌ها)
بیماری‌های آرتروپاتی یا التهاب مفاصل که یکی از آن‌ها روماتیسم است، انواع دیگری هم دارد و همگی آن‌ها می‌توانند منجر به آرتروز شوند. سایر بیماری‌های التهاب مفاصل که می‌توانند به آرتروز منجر شوند عبارتند از لوپوس، نقرس، اسپوندیلیت آنکیلوزان و پسوریازیس.
برای آشنایی با جراح ارتوپد، وظایف و تخصص ایشان، روی لینک کلیک کنید.
- سن بالا
با کهولت سن، اعضای بدن نیز فرسوده می‌شوند. غضروف‌ها تخریب شده و در نتیجه مفاصل به هم ساییده می‌شوند. اینجاست که بیماری آرتروز نمود پیدا می‌کند.
- آرتروز نوجوانی
البته باید بدانید این بیماری فقط در سالمندان نمود پیدا نمی‌کند. بلکه نوجوانان نیز می‌توانند دچار ساییدگی مچ دست شوند. وقتی بیماری آرتروز برای نوجوانان اتفاق بیافتد آن را «آرتروز نوجوانی» می‌نامیم. خوشبختانه بدن نوجوانان قادر است خودش را بهبود دهد. بنابراین این بیماری به اندازه آرتروزی که در سنین بالا به وجود می‌آید دشوار و طولانی نیست.
آرتروز مچ دست چه علائمی دارد؟
آرتروز می‌تواند باعث درد و تغییر شکل انگشتان یا استخوان‌های هر قسمت از بدن شود. از این‌ها گذشته محدوده حرکتی مفاصل را محدود می‌کند و به این ترتیب مشکلات زیادی برای بیمار به وجود خواهد آورد. البته باید توجه داشت که همه بیمارانی که آرتروز دارند از درد یا کاهش دامنه حرکتی مفاصل شکایت نمی‌کنند. این‌ها همه بستگی به مقدار و شدت بیماری دارد. به طور کلی عوارض آرتروز مچ دست عبارتند از:
- درد در مچ دست
درد نشانه اصلی آرتروز به حساب می‌آید. ممکن است گاهی اوقات (مثلا برای چند روز یا چند هفته) هیچ دردی حس نشود اما هنگام استفاده از مچ دست یا بلند کردن اجسام سنگین درد افزایش می‌یابد که البته با استراحت هم کم می‌شود. هرچه بیماری بیشتر پیشرفت می‌کند، درد نیز مداوم‌تر می‌شود تا جایی که حتی در حالت استراحت نیز ممکن است احساس درد داشته باشید. درد در این زمان حتی از محل مفصل گسترش یافته و در ساق دست هم احساس می‌شود.
اگر به دنبال درمان شکستگی استخوان کودک خود هستید، به فوق تخصص ارتوپد کودکان مراجعه کنید.
- تورم
گاهی اوقات مفصل علاوه بر تورم حتی قرمز هم شده و نسبت به لمس کردن حساس می‌شود. این علامت نشان می‌دهد که بدن به التهاب دائمی پاسخ داده و بافت‌های اطراف مفصل آسیب دیده‌اند.
- محدود شدن حرکت
وقتی آرتروز پیشرفت کند، حرکت مفاصل محدود می‌شود. البته گاهی اوقات با محدود شدن حرکت مفصل، درد هم کاهش می‌یابد.
- احساس ضعیف شدن مچ دست
این ضف ناشی از درد، محدود شدن حرکت و تغییر شکل مفصل است.
- صدای تق یا قژ هنگام حرکت و ساییدگی مچ دست
آرتروز مچ دست چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر شما نشانه‌های آرتروز مچ دست را حس کردید یا اگر به دلیل درد و ناراحتی مچ دست به پزشک مراجعه کردید، پزشک ابتدا تورم، درد و حساسیت به لمس را در دستتان بررسی خواهد کرد و سپس در صورتی که احتمال آرتروز داد، برای تشخیص آرتروز مچ دست در مرحله دوم به عکس رادیولوژی از مچ دست و هم چنین آزمایش خون نیاز دارد.
در عکس رادیولوژی پزشک به دنبال قطعه غضروف جداشده، مفاصل و استخوان‌های آسیب دیده یا حتی جا به جا شده است. هم چنین مقدار سطح التهاب نیز می‌تواند در این عکس‌ها مشخص شود. هدف از آزمایش خود نیز بررسی بیمار از لحاظ بیماری روماتیسم مفصلی است.
بیتشر بخوانید: علائم انگشت ماشه ای
چه عواملی درد آرتروز مچ دست را تشدید می‌کند؟
در این میان، بعضی عوامل می‌توانند درد ناشی از آرتروز مچ دست را تشدید کنند. اگر شما هم در مچ دستتان احساس درد می‌کنید، از انجام این کارها اجتناب کنید:
- انجام حرکات تکراری با مچ دست مثل ورزش تنیس، نوازندگی، رانندگی طولانی، بافندگی و…
- تحت فشار قرار دادن مچ دست مانند استفاده بیش از حد از مچ دست یا فعالیت‌های ورزشی مثل ژیمناستیک و…
- بلند کردن اجسام سنگین
- گذشت زمان و تشدید بیماری
- بیماری‌های خاص مانند بارداری، دیابت، رماتیسم مفصلی، نقرس و…
بیشتر بخوانید: بیماری نقرس، علائم و روش های پیشگیری و درمان آن
با اینکه حرکت دادن مچ دست می‌تواند باعث ایجاد درد در آن شود، اما باید توجه داشت که حرکت ندادن آن هم می‌تواند منجر خشک شدگی مفاصل و ایجاد درد بیشتر شود. به همین دلیل توصیه می‌شود با انجام حرکات ورزشی سبک و آرام که در پایان همین مطلب به آن پرداخته خواهد شد، از خشک شدن مفاصل دستتان جلوگیری کنید.
در چه صورتی برای درمان آرتروز مچ دست نیاز به جراحی است؟
روشهای متنوعی برای درمان آرتروز مچ دست وجود دارد. پزشکان نیز معمولا به عنوان اولین گزینه به سراغ جراحی نمی‌روند. مگر در شرایطی که بیماری بسیار پیشرفت کرده باشد؛ یعنی درد غیرقابل تحمل و کنترل شده باشد، تغییر شکل مفصل مچ دست محسوس باشد و حرکت مچ دست به طول کامل از بین رفته باشد.
در سایر موارد ابتدا روش‌هایی که برای بدن غیرتهاجمی محسوب می‌شوند – یعنی روشهای غیرجراحی – برای بیمار تجویز خواهد شد و در صورت عدم کاهش درد و سایر علائم بیماری، پزشک جراحی را توصیه می‌کند.
روشهای جراحی برای آرتروز مفصل دست نیز کم نیستند؛ یکی از موثرترین روشهای جراحی که در کشورهای پیشرفته نیز توسط متخصص جراح دست برای درمان آرتروز مچ دست استفاده می‌شود، جراحی ترمیمی است.
جراحی ترمیمی
در جراحی ترمیمی یکی از استخوان‌های درگیر آرتروز برداشته شده و با یک قطعه از تاندون بازوی همان دست (بین مچ دست و بازو) جایگزین می‌شود. در نتیجه این روش کاهش درد بسیار مطلوب خواهد بود و بیمار می‌تواند مچ دست خود را در دامنه گسترده‌‌ای حرکت دهد.
فیوژن
در جراحی فیوژن که به آن آرترودزیز (arthrodesis) هم می‌گویند، پزشک جراح برای کاهش ساییدگی میان استخوان‌ها و در نتیجه کاهش عوارض و درد ناشی از آن، استخوان‌ها را در جای خود ثابت می‌کند. به این ترتیب دیگر بیمار قادر به حرکت مچ دست خود نخواهد بود. تثبیت جای استخوان‌ها دو روش دارد:
- اتصال برخی استخوان‌های مچ دست موسوم به «کارپ» – این نوع جراحی به فیوژن جزئی شناخته می‌شود.
- برداشتن غضروف آسیب دیده و تثبیت جایگاه مفصل با استفاده از میله و پیچ و مهره – این نوع جراحی به فیوژن کامل شناخته می‌شود.
تعویض مفصل مچ دست
گاهی جراح تشخیص می‌دهد که استفاده از مفصل مصنوعی از جنس پلاستیک یا فلز می‌تواند کمک کننده باشد. در این صورت حرکت مچ دست نیز حفظ خواهد شد.
بهترین دکتر دیسک کمر در تهران کیست؟ برای مطالعه روی لینک کلیک کنید.
کاریکتومی ردیف پروگزیمال
در جراحی کاریکتومی، جراح استخوان‌های ردیف پروگزیمال مچ دست را برمی دارد. به این ترتیب مچ دست هم چنان به صورت جزئی حرکت خواهد داشت.
از چه روش‌هایی برای درمان آرتروز مچ دست استفاده می‌شود؟
همان طور که گفته شد، قبل از اینکه پزشکان روش جراحی را برای درمان آرتروز مچ دست پیشنهاد دهند، روشهای غیر جراحی را برای درمان ساییدگی مفاصل مچ امتحان می‌کنند. چرا که این روش‌ها بسیار بی‌خطرتر و بدون دردسرتر انجام می‌شوند. در ادامه شما را با تعداد از این روش‌ها آشنا خواهیم کرد.
بیشتر مطالعه کنید: عمل جراحی شانه
درمان آرتروز مچ دست با استفاده از دارو و تزریق
در مورد انواع آرتروز معمولا استامینافون و داروهای ضدالتهاب استفاده می‌شود. پزشکان معمولا برای تسکین درد بیمار مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن را انتخاب می‌کنند که علاوه بر خاصیت ضدالتهابی، مسکن نیز هستند.
تزریق کورتیزول نیز می‌تواند برای کاهش التهاب و درد موثر باشد و اثر آن با توجه به شرایط بیمار و شدت بیماری ممکن است تا ماه‌ها در بدن باقی بماند. کرم‌های موضعی غیراستروئیدی یا در صورت نیاز داروهای روماتیسم (DMARDs) برای اینکه مانع از حمله سیستم ایمنی بدن به مفاصل شوند نیز ممکن است تجویز شوند.
ماساژ درمانی آرتروز مچ دست
بیمار مبتلا به آرتروز به دلیل دردی که در مفاصل احساس می‌کند، سعی می‌کند آن را ثابت نگه دارد. به همین دلیل مفاصل این بیماران معمولا خشک می‌شوند و همین خشک شدگی درد را تشدید می‌کند. در ماساژ درمانی، پزشک می‌داند چطور بدون آسیب رساندن به تاندون‌ها و مفاصل، حرکت را به آن‌ها بازگرداند.
اوزون تراپی آرتروز مچ دست
تورم و التهاب در هر نقطه از بدن مانع از رسیدن خون کافی به آن نقطه می‌شوند و به همین دلیل اکسیژن و مواد مغذی این نواحی کاهش پیدا کرده و در مقابل، اسید لاکتیک در این نقاط جمع می‌شود که باعث بروز درد می‌شود. در اوزون تراپی، علاوه بر تزریق اوزون (یک نوع اکسیژن)، یک سری ویتامین‌ها، مواد معدنی و مواد ضد التهابی نیز به ناحیه دچار آرتروز تزریق می‌شود که در نتیجه آن درد و تورم کاهش یافته و بافت‌های آسیب دیده می‌توانند خودشان را بازسازی کنند. در نهایت خون دوباره گردش پیدا کرده و بافت آسیب دیده کاملا بهبود می‌یابد.
اوزون تراپی باید سه الی پنج بار تکرار شود و بین هر تزریق یک تا دو هفته فاصله باشد. خوشبختانه این روش هیچ گونه عوارض جانبی ندارد.
درمان آرتروز مچ دست با استفاده از آتل و بریس
یکی از روشهای درمان آرتروز مچ دست متوقف کردن فعالیت‌هایی است که باعث درد می‌شوند. بهترین کار برای این منظور، ثابت نگه داشتن مچ دست با استفاده از آتل و بریس است.
ثابت نگه داشتن مچ دست می‌تواند در کاهش درد و علائم بیماری موثر باشد. با این کار به دست استراحت خواهید داد. در ضمن با داشتن بریس یا آتل دیگر قادر به انجام کارهایی که به مچ دستتان فشار وارد می‌کنند نخواهید بود که این خود باعث بهبود علائم بیماری می‌شود.
اولتراسوند درمانی آرتروز مچ دست
اولتراسوند درمانی یکی از زیرمجموعه‌های روشهای درمانی فیزیوتراپی است. یعنی وقتی شما برای درمان خشکی و ساییدگی مفاصل مچ دست به فیزیوتراپ مراجعه می‌کنید، ممکن است پزشک استفاده از دستگاه اولتراسوند را نیز برایتان تجویز کند. این دستگاه با تولید امواج صوتی به تسکین درد بیماران و درمان بیماری‌های مزمن کمک می‌کند.
اولتراسوند دو نوع گرمایی (با تولید امواج پیوسته) و غیرگرمایی (با تولید امواج پالس دار) دارد. برای کار با این دستگاه ابتدا یک مایع ژله‌‌ای روی بافت مورد نظر ریخته می‌شود. سپس دستگاه به صورت دایره‌‌ای بر روی پوست حرکت داده می‌شود. بهترین دکتر متخصص درد کیست؟ برای یافتن پاسخ این سوال به لینک مربوطه مراجعه کنید.
ورزش‌های مناسب برای درمان آرتروز مچ دست
بعضی ورزش‌ها می‌توانند به بهبود دامنه حرکتی مچ دست کمک کنند. معمولا فیزیوتراپ‌ها این ورزش‌ها را برای بیمارانشان تجویز می‌کنند و از ورزش‌های سبک‌تر شروع کرده و به تدریج مفاصل بیشتری را درگیر می‌کنند تا دامنه کامل حرکت مفصل را در بربگیرد. در ادامه با هفت نوع ورزش برای آرتروز مچ دست آشنا خواهید شد:
- مشت کردن و باز کردن
ابتدا دستتان را با انگشتان باز نگه دارید. سپس به آرامی انگشتان را خم کنید تا دستتان مشت شود. شست را بیرون از دست بگذارید. دستتان را فشار ندهید و تمرین را آرام انجام دهید. سپس دست را دوباره به آرامی باز کنید تا انگشتان مانند قبل باز شوند. این ورزش را ۱۰ بار تکرار کنید. - خم کردن انگشتان
در این تمرین هم مانند تمرین قبل، ابتدا دستتان را با انگشتان باز نگه دارید. سپس شستتان را به طرف کف دست خم کرده، چند ثانیه نگه دارید و دوباره به بالا برگردانید.
سپس انگشت اشاره را به طرف کف دستتان خم کنید، چند ثانیه نگه داشته و دوباره صاف کنید. آیا می دانید بهترین دکتر زانو باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟ روی لینک، کلیک کنید. - خم کردن انگشت شست
مجددا ابتدا انگشتانتان را باز کنید و دستتان را جلوی خود نگه دارید. سپس انگشت شست خود را به سمت کف دستتان خم کنید و سعی کنید آن را به پایین انگشت کوچک خود برسانید. اگر نتوانستید شستتان را به محل اتصال انگشت کوچک با کف دستتان برسانید نگران نباشید. فقط تا جایی که می‌توانید شستتان را بکشید و آن را یکی دو ثانیه در همین موقعیت نگه دارید. سپس دوباره انگشت شست را به حالت اولیه برگردانید. این کار را ده بار تکرار کنید.
- با دستتان یک صفر درست کنید.
باز هم تمرین را با انگشتان باز شروع کنید. سپس همه انگشتان را به سمت هم جمع کنید تا یک صفر درست شود. همین حالت را چند ثانیه نگه دارید و سپس دوباره انگشتانتان را باز کنید. این کار را چند بار در روز تکرار کنید.
- تمرین خم کردن با میز
دستتان را روی میز بگذارید به طوری که انگشت شستتان رو به بالا قرار بگیرد. سپس در همین حالت که شستتان رو به بالاست، چهار انگشت دیگر را به سمت داخل خم کنید و برای چند ثانیه در همین حالت نگه دارید. سپس دوباره چهار انگشت را باز کنید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید. برای مراجعه به فوق تخصص شانه در تهران، و کسب اطلاعات بیشتر روی لینک کلیک کنید.
- بالا بردن انگشت
کف دستتان را روی میز بگذارید. سپس هر بار یک انگشت را بالا ببرید و یکی دو ثانیه نگه دارید.
- کشش مچ
هر دو دستتان را رو به روی خود دراز کنید. با دست سالم، دست ملتهب را از مچ به طرف پایین برگردانید به طوری که کف دستتان به طرف خودتان باشد. فشار کمی ایجاد کنید تا کشیدگی در مچ و بازو احساس شود. همین حالت را چند ثانیه نگه دارید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید.
- مشت کردن و باز کردن
ابتدا دستتان را با انگشتان باز نگه دارید. سپس به آرامی انگشتان را خم کنید تا دستتان مشت شود. شست را بیرون از دست بگذارید. دستتان را فشار ندهید و تمرین را آرام انجام دهید. سپس دست را دوباره به آرامی باز کنید تا انگشتان مانند قبل باز شوند. این ورزش را ۱۰ بار تکرار کنید. - خم کردن انگشتان
در این تمرین هم مانند تمرین قبل، ابتدا دستتان را با انگشتان باز نگه دارید. سپس شستتان را به طرف کف دست خم کرده، چند ثانیه نگه دارید و دوباره به بالا برگردانید.
سپس انگشت اشاره را به طرف کف دستتان خم کنید، چند ثانیه نگه داشته و دوباره صاف کنید. آیا می دانید بهترین دکتر زانو باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟ روی لینک، کلیک کنید. - خم کردن انگشت شست
مجددا ابتدا انگشتانتان را باز کنید و دستتان را جلوی خود نگه دارید. سپس انگشت شست خود را به سمت کف دستتان خم کنید و سعی کنید آن را به پایین انگشت کوچک خود برسانید. اگر نتوانستید شستتان را به محل اتصال انگشت کوچک با کف دستتان برسانید نگران نباشید. فقط تا جایی که می‌توانید شستتان را بکشید و آن را یکی دو ثانیه در همین موقعیت نگه دارید. سپس دوباره انگشت شست را به حالت اولیه برگردانید. این کار را ده بار تکرار کنید. - با دستتان یک صفر درست کنید.
باز هم تمرین را با انگشتان باز شروع کنید. سپس همه انگشتان را به سمت هم جمع کنید تا یک صفر درست شود. همین حالت را چند ثانیه نگه دارید و سپس دوباره انگشتانتان را باز کنید. این کار را چند بار در روز تکرار کنید. - تمرین خم کردن با میز
دستتان را روی میز بگذارید به طوری که انگشت شستتان رو به بالا قرار بگیرد. سپس در همین حالت که شستتان رو به بالاست، چهار انگشت دیگر را به سمت داخل خم کنید و برای چند ثانیه در همین حالت نگه دارید. سپس دوباره چهار انگشت را باز کنید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید. برای مراجعه به فوق تخصص شانه در تهران، و کسب اطلاعات بیشتر روی لینک کلیک کنید. - بالا بردن انگشت
کف دستتان را روی میز بگذارید. سپس هر بار یک انگشت را بالا ببرید و یکی دو ثانیه نگه دارید. - کشش مچ
هر دو دستتان را رو به روی خود دراز کنید. با دست سالم، دست ملتهب را از مچ به طرف پایین برگردانید به طوری که کف دستتان به طرف خودتان باشد. فشار کمی ایجاد کنید تا کشیدگی در مچ و بازو احساس شود. همین حالت را چند ثانیه نگه دارید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید. برای مراجعه به متخصص ستون فقرات، روی لینک کلیک کنید.
جمع بندی
آرتروز یا ساییدگی مفاصل مچ دست مشکلی است که می‌تواند برای تعداد زیادی از افراد جامعه به ویژه در سنین بالا رخ دهد. اما نباید نگران شد. هرچه زودتر برای درمان اقدام کنید، درمان نیز ساده‌تر و سریع‌تر حاصل خواهد شد. برای درمان بیماری‌های مربوط به مفاصل باید به متخصصان ارتوپد مراجعه کنید. سپس این متخصصان بر اساس نیاز و شدت بیماری برای شما فیزیوتراپی، جراحی یا هر نوع درمان دیگر را تجویز خواهند کرد.
