درد پاشنه پا شکایتی بسیار شایع است که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. با این که گاهی علت درد، بیماری‌های سیستمی مانند آرتریت روماتوئید یا نقرس است، اما، در اغلب موارد علل موضعی باعث ایجاد درد می‌شوند. از این دلایل می‌توان به آسیب‌ها و صدمات وارد شده به خود استخوان پاشنه پا یا آسیب‌ها و صدمات وارده به ساختارهای اطراف آن، مانند التهاب تاندون آشیل و فاشئیت پلانتار اشاره کرد. درد پاشنه پا می‌تواند بر اساس شدت و علت ایجاد آن کیفیت‌های متفاوتی داشته باشد. برخی از بیماران، درد ایجاد شده را به شکل دردی تیر کشنده احساس می‌کنند، در حالی که در برخی موارد دیگر بیمار با شکایت درد ضربان‌دار و گاهی دردی ثابت و آزار دهنده در ناحیه پاشنه پا به پزشک مراجعه می‌کند. در ادامه، به دلایل ایجاد درد پاشنه پا و راه‌های پیشگیری و درمان آن‌ها، بیشتر می‌پردازیم. تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
درد پاشنه پا به چه عللی ایجاد می‌شود؟
دو دلیل بسیار شایع ایجاد درد در پاشنه پا، فاشئیت پلانتار و تاندونیت آشیل است. علاوه بر این دو علت شایع، دلایل کمتر شایع بسیاری وجود دارند که می‌توانند باعث ایجاد درد در پاشنه پا شوند.
فاشئیت پلانتار: فاشیای پلانتار، ساختار فیبروزی نواری و محکمی در کف پا است که در ایجاد قوس پا و همچنین اتصال استخوان پاشنه (استخوان کالکانئوس) به قاعده انگشتان پا نقش دارد. در صورتی که فاشیا دچار آزردگی یا التهاب شود، به آن فاشئیت پلانتار یا التهاب فاشیای پلانتار می‌گویند. این بیماری باعث ایجاد درد تیر کشنده یا ضربان‌دار شدیدی در قسمت پایینی پاشنه پا می‌شود. در مواقعی که پس از مدتی استراحت، روی پاشنه پا وزن وارد می‌شود، درد ناشی از فاشئیت پلانتار شدیدتر است. به همین علت، بیماران اغلب درد را در هنگام بیدار شدن از خواب یا برداشتن اولین قدم‌ها پس از مدتی استراحت احساس می‌کنند.
اگر فاشئیت پلانتار برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، ممکن است در اثر آن یک ضایعه استخوانی در محل اتصال این فاشیا به استخوان پاشنه ایجاد شود که به آن خارپاشنه می‌گویند. درد مزمن ناشی از این بیماری، ممکن است باعث ایجاد دشواری در راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره شود. در برخی موارد نادر، ممکن است که فاشیای پلانتار در اثر التهاب و آسیب وارد شده پاره شود. پارگی فاشیای پلانتار باعث ایجاد دردی بسیار شدید و ناگهانی شده که همراه با آن، ممکن است التهاب و کبودی نیز وجود داشته باشد. پارگی فاشیای پلانتار، یکی از عوارض جدی است که ممکن است در صورت عدم درمان مناسب فاشئیت پلانتار ایجاد شود.
درباره جراحی لیزری دیسک کمر بیشتر بخوانید!
علت دقیق ایجاد فاشئیت پلانتار در بسیاری از بیماران پیدا نمی‌شود؛ با این حال، افزایش فشار و استرس وارد بر فاشیای پلانتار، ممکن است باعث ایجاد پارگی‌های کوچک در این فاشیا شود. افزایش این پارگی‌ها و بزرگ‌تر شدن آن‌ها در طول زمان، می‌تواند باعث التهاب و ایجاد فاشئیت پلانتار شود. چاقی، سن بین ۴۰ تا ۶۰ سالگی، برخی از ورزش‌های خاص، مانند دویدن مسافت‌های طولانی و برخی مشکلات ساختاری پا، مانند صافی کف پا، از ریسک فاکتورهای ابتلا به این بیماری هستند. همچنین تمامی افراد می‌توانند به فاشئیت پلانتار مبتلا شوند، اما احتمال ابتلا به این بیماری، در مبتلایان به دیابت، زنان باردار، والیبالیست‌ها و افرادی که تنیس بازی می‌کنند، بیشتر است.
تاندونیت آشیل: تاندون آشیل، تاندون بزرگی است که در پشت ساق پا به پاشنه پا متصل می‌شود. به التهاب این تاندون، تاندونیت آشیل می‌گویند. این بیماری، باعث ایجاد یک درد سوزشی، کمی بالاتر از پاشنه پا می‌شود. تورم اندک در اطراف تاندون و همچنین سفتی صبحگاهی، از دیگر علائم التهاب تاندون آشیل است. شایع‌ترین علت ایجاد تاندونیت آشیل، فعالیت و استفاده زیاد و انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن طولانی است. خارهای استخوانی که در نتیجه پوشیدن کفش نامناسب ایجاد می‌شوند و همچنین بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت، از دیگر دلایل ایجاد التهاب در تاندون آشیل هستند.
یکی دیگر از دلایل ایجاد درد در پاشنه پا، پارگی تاندون آشیل است. در برخی موارد در انجام فعالیت‌های شدید و در طول ورزش‌هایی مانند بسکتبال و تنیس، ممکن است تاندون آشیل پاره شود. پارگی این تاندون، باعث ایجاد درد بسیار شدیدی می‌شود. برخی از بیمارانی که دچار پارگی تاندون آشیل می‌شوند، ممکن است، صدایی مانند بشکن زدن را در لحظه پارگی تاندون آشیل بشنوند. تاندونیت آشیل در افراد میانسال و در مردان شایع‌تر است. برخی از بیماری‌ها، مانند پرفشاری خون، و برخی از داروها، مانند آنتی‌بیوتیک‌های خانواده فلوروکینولون‌ها، مانند سیپروفلوکساسین، احتمال ابتلا به التهاب تاندون آشیل را افزایش می‌دهند.
برخی از بیماری‌های سیستمی و التهابی که می‌توانند باعث التهاب در تاندون آشیل و در نتیجه ایجاد درد در پاشنه پا شوند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- اسپوندیلیت انکیلوزان
- آرتریت ری‌اکتیو
- نقرس
- آرتریت روماتوئید
اگر درباره بیماری نقرس اطلاعات کمی دارید و قصد دارید بدانید که آیا بیماری نقرس خطرناک است؟ می توانید مقاله مرتبط را مطالعه کنید.
سایر علل درد پاشنه پا: از علل کمتر شایع درد پاشنه پا می‌توان موارد زیر را نام برد:
- سندروم تونل تارسال: در این بیماری یکی از اعصاب بزرگ پشت پا تحت فشار قرار می‌گیرد. سندروم تونل تارسال می‌تواند باعث درد و سوزش در پاشنه پا شود، اما احتمال ایجاد درد در نزدیکی انگشتان پا بیشتر است. همانند سندروم تونل کارپال، احتمال ایجاد بی‌حسی و سوزن سوزن شدن نیز وجود داشته و اغلب شدت درد در شب‌ها بیشتر است.
- سندروم سینوس تارس: سینوس تارس که به آن اصطلاحاً چشم پا نیز می‌گویند، به فضایی در بخش خارج پا، میان استخوان پاشنه و مچ گفته می‌شود. این ناحیه کوچک، محل عبور تعداد زیادی از تاندون‌ها، عروق و اعصاب است. گاهی، به علت چرخش پاشنه پا، سندروتونل تارس ایجاد شده که در اثر آن، درد در هنگام انجام فعالیت، احساس شلی مچ پا و سختی در راه رفتن روی سطوح غیر صاف، ایجاد می‌شود. سندروم تارس و سندروم تارسال عارضه هایی هستند که توسط فوق تخصص مچ پا قابل درمان هستند.
- شکستگی‌های استرسی: این شکستگی‌ها، اغلب در ورزشکاران و دوندگانی ایجاد می‌شود که در زمان کوتاهی، شدت و مسافت دویدن خود را افزایش می‌دهند. وارد شدن فشار مداوم به پاشنه پا، باعث ایجاد شکستگی می‌شود. برخی از بیماری‌ها مانند استئوپنی، آنورکسی یا بولیمیا، ریسک ابتلا به شکستگی‌های استرسی را افزایش می‌دهند. این شکستگی‌ها، باعث ایجاد درد قابل توجهی شده که با فعالیت تشدید شده و با استراحت بهبود می‌یابند. ممکن است علاوه بر درد، تورم و تندرنس نیز در محل شکستگی‌های استرسی وجود داشته باشد.
- بورسیت: بورس‌ها کیسه‌هایی در محل مفاصل هستند که به تاندون‌ها و عضلات کمک می‌کنند که در زمان حرکت مفاصل، راحت‌تر حرکت کنند. در صورتی که این کیسه‌ها دچار التهاب شوند، بورسیت ایجاد می‌شود. بورسیت در پاشنه پا، باعث ایجاد درد در پایین یا قسمت‌های کناری پا شود. پوشیدن کفش نامناسب و همچنین، مشکلات ساختاری و آناتومیکی پا، می‌توانند باعث ایجاد بورسیت پاشنه پا شوند.
بیشتر بخوانید: علائم و درمان آرتروز مچ پا
از موارد نادری که ممکن است باعث ایجاد درد در پاشنه پا شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تومور استخوان پاشنه پا: تومور در استخوان پاشنه پا، می‌تواند باعث ایجاد درد در این ناحیه شود. درد ناشی از تومور استخوان پاشنه پا، به‌عنوان دردی عمقی که شدت آن در شب‌ها افزایش می‌یابد، توصیف می‌شود.
- عفونت استخوان پاشنه پا: گاهی عفونت استخوان (استئومیلیت) پاشنه پا، ممکن است باعث ایجاد درد در پاشنه پا شود. برخلاف سایر علل ایجاد کننده درد پاشنه پا، درد ناشی از عفونت استخوان پاشنه، دردی مداوم و ثابت است که ممکن است همراه با آن، تب نیز وجود داشته باشد.
- پاپول‌های پیزوژنیک: پاپول‌های پیزوژنیک، برجستگی‌های دردناک زردرنگ در قسمت پاشنه پا هستند که در اثر فشار چربی پوستی به کپسول پاشنه پا (فتق چربی) ایجاد می‌شوند. این ضایعات خوش‌خیم بوده و تنها در ۱۰ درصد از موارد باعث ایجاد درد پاشنه پا می‌شوند. علت دقیق ایجاد این پاپول‌ها مشخص نیست، اما برخی از پزشکان، ضربات محکم وارد شده به پاشنه پا در حین راه رفتن را علت ایجاد آن‌ها می‌دانند. همچنین، یکی از علائم شایع پوستی در مبتلایان به بیماری اهلرز دانلوس، وجود پاپول‌های پیزوژنیک است.
از سایر بیماری‌ها و عللی که می‌توانند باعث ایجاد درد در پاشنه پا شوند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- سارکوئیدوز
- نوروپاتی‌های محیطی
- بیماری پاژه استخوانی
نشانه‌ها و علائم درد پاشنه پا
علائمی که ممکن است همراه با درد پاشنه پا وجود داشته باشند، بسیار متفاوت بوده و به علت زمینه‌ای ایجاد درد، بستگی دارند. از این علائم، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- رشد ضایعات استخوانی
- دررفتگی
- سفتی
- تورم
- تندرنس
- درد پس در هنگام ایستادن پس از بیدار شدن از خواب یا پس از مدتی استراحت
نادیده گرفتن درد پاشنه پا چه عوارضی دارد؟
عدم توجه و درمان به موقع برخی از علل ایجاد کننده درد پاشنه پا، ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی بیشتر در آینده شود. برای مثال، عدم درمان التهاب تاندون آشیل، می‌تواند باعث پارگی تاندون آشیل و ایجاد درد و علائم شدیدتر در فرد شود. همچنین عدم درمان به موقع، ممکن است منجر به افزایش شدت درد، ناتوانی فرد در راه رفتن و انجام فعالیت‌های معمول روزانه شود.
درد پاشنه پا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در بسیاری از موارد، می‌توان با شرح حال و معاینه مناسب علت ایجاد درد پاشنه پا را تشخیص داد. در برخی از موارد، ممکن است، برای تأیید تشخیص، انجام روش‌های تصویربرداری، مانند MRI، و عکس رادیوگرافی، نیاز باشد.
چه روش‌هایی برای درمان درد پاشنه پا وجود دارد؟
درمان درد پاشنه پا، با توجه به علت اصلی ایجاد کننده درد متفاوت است. در ادامه، برخی از روش‌های درمانی مناسب برای درد پاشنه پا اشاره می‌شود، اما باید توجه داشته باشید که این درمان‌ها، ممکن است برای تمام شرایط و بیماری‌هایی که باعث درد پاشنه پا می‌شوند، مناسب نباشد:
استراحت: برای علل حاد ایجاد کننده درد پاشنه پا، مانند ضربه و کبودی پاشنه پا، استراحت اغلب تنها کاری است که لازم است برای درمان انجام دهید. بهتر است چند روز از ایستادن طولانی مدت و انجام فعالیت‌های تشدید کننده درد خودداری کنید. برای علل مزمن‌تر ایجاد کننده درد پاشنه پا، استراحت به کاهش درد تا زمانی که به پزشک مراجعه کنید، کمک می‌کند.
یخ: برای بیشتر علل ایجاد کننده درد پاشنه پا، استفاده از کیسه یخ برای ۲۰ دقیقه، ۴ بار در روز، به کاهش درد و بهبود تورم کمک می‌کند. باید توجه داشت که کیسه یخ را نباید به شکل مستقیم روی پوست قرار داد و باید بین پوست و کیسه آب یخ، یک حوله قرار دهید.
گچ‌گیری: در مواردی که علت درد پاشنه پا، پارگی تاندون آشیل است، گچ‌گیری کمک کننده است.
فیزیوتراپی: ممکن است برای درمان التهاب تاندون آشیل و همچنین درمان صافی کف پا پزشک، فیزیوتراپی را پیشنهاد دهد.
داروها: از داروهایی که در درمان درد پاشنه پا مؤثر هستند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): برای کاهش درد و تورم ناشی از بسیاری از علل ایجاد کننده درد پاشنه پا، مانند فاشئیت پلانتار، تاندونیت آشیل و سندروم سینوس تارسی، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی تجویز می‌شوند.
- مخدرها: برای عللی که باعث ایجاد درد شدیدتر می‌شوند، مانند شکستگی‌های استخوان پاشنه پا، ممکن است برای مدت کوتاهی، داروهای مخدر برای کاهش درد، تجویز شوند.
- استروئیدها: در برخی موارد، ممکن است نیاز به تزریق داروهای استروئیدی به ناحیه پاشنه پا باشد.
این داروها باعث کاهش شدت درد و علائم التهاب می‌شوند.
جراحی: اگر سایر درمان‌ها باعث بهبودی علائم فرد نشوند، جراحی پاشنه پا پیشنهاد می‌شود. برای مثال، در مبتلایان به فاشئیت پلانتار، اگر سایر درمان‌ها پس از یک سال باعث بهبودی فرد نشوند، سپس جراحی پیشنهاد می‌شود.
برای پیشگیری از درد پاشنه پا چه باید کرد؟
پیشگیری از ایجاد درد در پاشنه پا، یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان درد پاشنه پا است. این روش‌های پیشگیری، با توجه به علت ایجاد درد پاشنه پا، کمی با هم تفاوت دارند. اما در مجموع می‌توان موارد زیر را برای کاهش درد و پیشگیری از درد پاشنه پا در تمام افراد پیشنهاد کرد:
- سطح فعالیت خود را به آرامی افزایش دهید.
- وزن خود را در حد مطلوب حفظ کنید.
- کفش مناسب بپوشید.
- به هرگونه علامت ایجاد شده توجه کنید.
چه زمانی برای درمان درد پاشنه پا باید به ارتوپد مراجعه کرد؟
اگر دچار درد پاشنه پا شده‌اید و نمی‌توانید علتی برای آن پیدا کنید یا از روش درمانی مناسب آن مطلع نیستید، باید برای مشخص شدن علت درد پاشنه پا و درمان مناسب آن، به دکتر فوق تخصص ارتوپد و یا متخصص ارتوپد مراجعه کنید. در صورت وجود علائم زیر، حتماً باید برای بررسی علت ایجاد درد پاشنه پا، به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل در راه رفتن در سمت مبتلا
- درد پاشنه پا که در شب یا در هنگام استراحت ایجاد شود.
- درد پاشنه پا که بیشتر از چند روز ادامه داشته باشد.
- تورم یا تغییر رنگ در قسمت پشت پا
- علائم مشخص کننده عفونت، مانند تب، قرمزی یا گرم‌تر بودن پاشنه پا
- وجود هرگونه علامت غیر عادی دیگر
