مهرههای ستون فقرات از استخوان‌هایی تشکیل شده‌اند که بسیار محکم و قوی هستند؛ ولی این مهره‌ها هم مثل هر استخوان دیگر بدن ممکن است شکسته شوند. این عارضه معمولاً به دلیل شرایطی مانند پوکی‌استخوان، سقوط یا فشار بیش از حد ایجاد میشود و با علائمی مثل درد شدید، بیحسی در برخی اندامها و ناتوانی حرکتی همراه است. در این مقاله از سایت دکتر عطار با ما همراه باشید تا با شکستگی مهره کمر، روش درمان آن و آناتومی ستون فقرات آشنا شوید.
انواع و علل شکستگی
برای آشنایی با انواع و علل شکستگی بهتر است ابتدا با تعریف آن آشنا شویم. منظور از شکستگی مهره کمر، شکستگی استخوان ستون فقرات است که از نخاع محافظت می‌کند. این عارضه معمولاً در قسمت ستون فقرات قفسه سینه یعنی مهرههای T11 و T12 و اولین مهره ستون فقرات کمری L1 رخ می‌دهد. شکستگی‌های ستون فقرات می‌توانند از نظر شدت و علت بروز متفاوت باشند؛ به همین دلیل در ادامه با انواع شکستگی مهره کمر آشنا می‌شویم.
شکستگی بر اثر فشار
اگر فشار شدید و ناگهانی به مهرههای ستون فقرات وارد شود، منجر به شکستگی جزئی یا شدید آن‌ها میشود. البته ستون فقرات در برابر فشار تا حدی مقاومت می‌کند؛ ولی اگر فشار بیش از حد تحملش باشد، دچار شکستگی میشود.
شکستگی بر اثر پوکی استخوان
یکی از شایع‌ترین علل شکستگی مهره کمر در سالمندان بیماری پوکی استخوان است. در این بیماری تراکم استخوان‌ها کاهش می‌یابد؛ در نتیجه آن‌ها نازک و ضعیف میشوند و در برابر فشار تحمل کمتری دارند. در این شرایط حتی ممکن است بیمار در حین انجام فعالیت‌های روزمره هم دچار شکستگی ستون فقرات شود. این شکستگی‌های مهره‌ای ممکن است شدید یا خفیف باشند.
شکستگی ناشی از خم شدن بیش از حد ستون فقرات
شکستگی‌های ناشی از خمشدن ستون فقرات معمولاً در تصادفات رانندگی رخ می‌دهد. در واقع در فضای بسته اتومبیل بدن با فشار شدید به سمت جلو پرتاب میشود و در نتیجه خمشدن ستون فقرات مهره‌ها از یکدیگر جدا میشوند. هرچند ستون فقرات دارای قابلیت خمشدن است؛ ولی وقتی خمشدن با نیروی زیاد و به‌صورت ناگهانی انجام شود، باعث شکستگی یک یا چند مهره میشود.
شکستگی بر اثر شوک ناگهانی و حادثه
این نوع شکستگی شدیدتر از شکستگی ناشی از فشار است و معمولاً در نتیجه آسیب‌دیدگی‌های شدید مثل تصادف با اتومبیل ایجاد میشود که مهره‌ها با یک نیروی بیش از حد فشرده میشوند. در این حالت شکستگی فقط در یک بخش از مهره‌ها رخ می‌دهد و معمولاً مهره کاملاً خرد میشود.
ابتلا به سرطان متاساتیک
یکی دیگر از علل شکستگی مهره کمر سرطان متاستاتیک است. منظور از سرطان متاستاتیک، وقتی است که سلول‌های سرطانی در سایر نواحی بدن گسترش می‌یابند. در واقع استخوان‌های ستون فقرات محل رایجی برای انتشار بسیاری از انواع سرطان‌ها است و سلول‌های سرطانی باعث تخریب بخشی از مهره و ضعیف‌شدن استخوان میشوند. این اتفاق درنهایت منجر به شکستگی بدون دلیل مهره‌ها میشود.
در رفتن مهره کمر
گاهی اوقات به دلیل واردشدن فشار بیش از حد مهره‌ها از محل خود جابه‌جا شده و اصطلاحاً دررفته میشوند. در این شرایط فرد دچار دررفتگی ناشی از شکستگی استخوان میشود. این نوع شکستگی معمولاً هر سه قسمت ستون فقرات شامل ستون فقرات گردنی، قفسه سینه و کمری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
علائم و نشانه‌های شکستگی ستون فقرات
علائم شکستگی مهره‌ها باتوجهبه علت شکستگی و نوع آن متفاوت است:
- اگر شکستگی ناشی از یک آسیب ناگهانی و شدید باشد، احتمالاً درد متوسط تا شدیدی در کمر، لگن یا پاها احساس میشود که با هر حرکت بدتر میشود. البته این عارضه همیشه با درد همراه نیست؛ برای مثال بعد از تصادفات رانندگی ممکن است بیمار احساسکمر درد نداشته باشد؛ ولی دچار شکستگی مهره باشد
- اگر شکستگی به اعصاب ستون فقرات یا طناب نخاعی آسیب برساند، ممکن است بیمار در این نواحی احساس ضعف یا بیحسی داشته باشد. همچنین اختلال در عملکرد روده یا مثانه همراه با بیحسی، گزگز، ضعف و ناتوانی در حرکتدادن اندامها و… از دیگر علائم آسیب عصبی ناشی از شکستگی است
- اگر فروپاشی استخوان تدریجی و ناشی از پوکی استخوان یا متاستاز سرطان باشد، کمر درد معمولاً تدریجی و خفیف‌تر است. حتی ممکن است تا زمانی که استخوان کامل نشکند، هیچ دردی احساس نشود. به‌غیراز این مورد، شکستگی‌های تدریجی می‌تواند با علائم دیگری مثل کاهش قد یا برآمدگی در ستون فقرات (قوز کمر) همراه باشد
- اگر شکستگی ناشی از ضربه بسیار شدید و شوک ناگهانی باشد، ممکن است بیمار دچار آسیب مغزی شود و هوشیاری خود را از دست بدهد
- سایر علائم آن نیز شامل فلج، اسپاسم عضلانی یا گردن درد است
مراجعه به پزشک و تشخیص شکستگی مهره کمر
بیمارانی که در اثر حادثه و ضربه‌های شدید دچار شکستگی ستون فقرات میشوند، نیاز به درمان اورژانسی دارند. به همین دلیل این بیماران توسط تکنسین‌های اورژانس با رعایت نکات ایمنی به بیمارستان منتقل میشوند. در بیمارستان برای تشخیص دقیق شکستگی مهره کمر پزشک متخصص ستون فقرات یک ارزیابی کامل انجام می‌دهد. این ارزیابی با معاینه فیزیکی سر، قفسه سینه، شکم، لگن، اندامها و ستون فقرات شروع میشود.
سپس پزشک برای بررسی بروز آسیب عصبی توانایی بیمار را در حرکتدادن اندامها، میزان احساس و ادراک محرک‌های مختلف، رفلکس‌های بیمار و تون عضلات مقعد را آزمایش می‌کند. همچنین پزشک پس از ارزیابی‌های فیزیکی، برای مشخص‌شدن مهره آسیب‌دیده انجام آزمایش‌های تصویربرداری را تجویز می‌کند. این روش‌ها معمولاً شامل رادیولوژی، ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن از نواحی مختلف ستون فقرات است.
راه‌های درمان شکستگی ستون فقرات
روش و طول درمان شکستگی مهره کمر بر اساس شدت عارضه متفاوت است. شکستگی‌های خفیف ستون فقرات اغلب با بریس، فیزیوتراپی و مصرف دارو قابل‌درمان هستند؛ ولی ممکن است برای درمان شکستگی‌های شدید انجام جراحی لازم باشد. در ادامه با این روش‌ها بیشتر آشنا می‌شویم:
درمان با دارو
شکستگی مهره کمر معمولاً با درد متوسط یا شدید همراه است. برای کاهش درد پزشک داروهای مسکن را برای بیمار تجویز می‌کند. البته به یاد داشته باشید که این داروها به بهبود شکستگی کمک نمی‌کنند و فقط برای کمک به کنترل درد استفاده میشوند.
بریس ستون فقرات
یکی دیگر از روشهای رایج درمان شکستگی مهره کمر، بریس است. بریس مانند گچ به‌خوبی قالب‌گیری میشود تا با بدن بیمار مطابقت داشته باشد؛ به همین دلیل می‌تواند از ستون فقرات کاملاً حمایت و از حرکت زیاد آن جلوگیری کند. برای مثال بیماری که بریس پوشیده نمی‌تواند خم شود و همیشه در حالت صاف قرار دارد؛ در نتیجه ثبات ستون فقرات به‌خوبی حفظ میشود. به همین ترتیب فشار از روی مهره شکسته برداشته میشود و مهره تثبیت میشود.
فیزیوتراپی
پس از اینکه مهره شکسته شده تثبیت شد و علائم بیمار بهبود یافت، پزشک چند جلسه فیزیوتراپی تجویز می‌کند. هدف فیزیوتراپی تقویت عضلات، بهبود انعطاف‌پذیری و بازیابی قدرت برای شروع فعالیت‌های روزمره است. همچنین فیزیوتراپیست تمرین‌ها و نکاتی برای کنارآمدن با این شرایط مثل یادگیری مجدد برخی حرکات و طرز خوابیدن برای ستون فقرات را به بیمار آموزش می‌دهد.
عمل جراحی
شکستگی ستون فقرات در اثر ضربه شدید یا دررفتگی مهره کمر می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد و حتی ممکن است مثل فتق دیسک کمر شدید به نخاع و اعصاب نیز آسیب وارد کند. در این شرایط برای پیشگیری از عوارض جبران‌ناپذیر معمولاً پزشکان انجام جراحی ستون فقرات را توصیه می‌کنند. این جراحی در موارد دیگری مثل درمان انحراف ستون فقرات نیز انجام میشود.
در جراحی شکستگی مهره از نوعی فیکساسیون داخلی را برای نگه‌داشتن مهره‌ها در موقعیت مناسب در حین بهبود استخوان پیشنهاد می‌کند. همچنین اگر مشخص شود که برخی قطعات استخوانی فشار بیش از حد روی نخاع وارد می‌کنند، ممکن است از بدن خارج شوند. البته تعیین زمان ایده‌آل انجام جراحی به عوامل زیادی بستگی دارد و کمی دشوار است. اگر امکان بروز عوارضی مثل فلج قطعی یا مرگ وجود داشته باشد، جراحی به تأخیر می‌افتد.
رادیوفرکوئنسی
رادیوفرکوئنسی روشی است که برای کاهش درد ناشی از شکستگی استفاده میشود. این روش یک روش درمانی کم تهاجمی است که از امواج رادیویی برای درمان بیماری و کاهش علائم استفاده می‌کند. برای انجام رادیوفرکوئنسی پزشک یک وسیله فلزی نازک را در ناحیه‌ای که بیمار احساس درد دارد، قرار می‌دهد تا انرژی با فرکانس رادیویی داخل بافت آسیب‌دیده منتشر شود. درنهایت، گرمای ناشی از این انرژی، فعالیت عصبی که منجر به احساس درد شده را از بین می‌برد.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی شکستگی مهره کمر پرداختیم. منظور از شکستگی مهره، شکستگی استخوانی است که مهره‌ها را تشکیل می‌دهد و از نخاع محافظت می‌کند. این عارضه به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و براین‌اساس روش درمان آن نیز متفاوت است. شکستگی‌های خفیف معمولاً با استفاده از بریس یا فیزیوتراپی درمان میشوند؛ ولی شکستگی‌های شدید نیاز به انجام جراحی دارند.
