سندرم دم اسبی یکی از بیماری‌های عصبی جدی است که در صورت عدم درمان فوری ممکن است به بی‌اختیاری و حتی فلج دائمی منجر شود و بر اندام‌های تحتانی، مثانه و روده‌ها اثر میگذارد. در این مقاله به بررسی جدیدترین روش درمان، طول درمان، فیزیوتراپی، دلایل ابتلا، علائم، نحوه تشخیص، شیوههای درمان و عوارض سندرم دم‌اسبی پرداخته خواهد شد. در این مقاله دکتر عطار، متخصص دیسک کمر مفصل از این بیماری، علل بروز، علائم، نحوه تشخیص و درمان آن صحبت می‌کند و شما می توانید برای اطلاعات بیشتر به سایت بهامین عطار مراجعه کنید.
سندرم دم اسبی چیست؟
سندرم دم‌اسبی یا cauda equina syndrome (CES) یک بیماری عصبی جدی است که بر اندام‌های تحتانی، مثانه و روده‌ها تاثیرگذار است و در صورت عدم درمان، می‌تواند به بی‌اختیاری و حتی فلج دائمی منجر شود. این سندروم ناشی از فشار یا آسیب به دسته‌ای از اعصاب به نام دم‌اسبی است که از پایین نخاع، از طریق مهره‌های کمر روی استخوان در پایه ستون فقرات به سمت پایین ادامه می‌یابند. علائم این سندروم شامل درد شدید کمر، ضعف عضلات، کاهش حس و قدرت در اندام‌های تحتانی، بی‌اختیاری مثانه و روده‌ها است. بنابراین، در صورت بروز علائم مشابه، به پزشک متخصص ستون فقرات مراجعه کنید تا با تشخیص بیماری، درمان مناسب را دریافت کنید.
بیشتر بخوانید: ورزش بعد از عمل دیسک کمر با پلاتین
جدیدترین راه درمان سندروم دم اسبی
درمان این کمردرد عصبی، بستگی به شدت و علت آن دارد؛ اما جراحی فوری با پیشرفت علم پزشکی به عنوان بهترین روش درمان این بیماری در نظر گرفته می‌شود. هدف از جراحی، آزاد کردن فشار و فشرده شدن عصب دم اسبی و ایجاد شرایط مناسب، برای بهبود حالت بیمار است. در صورتی که بیمار در زمان مناسب، یعنی تا ۴۸ ساعت بعد از بروز علائم، معالجه شود، جراحی در کاهش اختلالات حسی و حرکتی، فعالیت‌های ادراری و مقعدی و بهبودی بیمار تاثیرگذار است.
در جراحی دم اسبی، معمولا از روش‌هایی مانند دکمپرسیون نخاع، دیسکتومی و برداشتن فشار از روی نخاع استفاده می‌شود. پس از جراحی، ممکن است در کنار استفاده مرتب از سوند، دارو درمانی نیز به بیمار توصیه شود تا بهبودی بیمار بیشتر افزایش و وضعیت مثانه و عملکرد روده بهبود یابد.
درمان‌های فیزیوتراپی نیز می‌تواند به عنوان روش‌های تکمیلی در بهبود بیماری، مورد استفاده قرار گیرد. این روش‌ها شامل تمرینات تقویتی و کششی، ماساژ، الکتروتراپی و فیزیوتراپی می‌شود که به بهبود عملکرد عضلات و عصب‌ها کمک می‌کند. از این رو در صورتی که علائم این بیماری را تجربه کردید، بهتر است به سرعت توسط پزشک متخصص معاینه شوید و در صورت نیاز، جراحی را در اسرع وقت انجام دهید تا شانس بهبودی، افزایش یابد.
طول درمان سندروم دم اسبی
بسته به شدت بیماری و روش درمان مورد استفاده، طول درمان سندروم دم اسبی می‌تواند متفاوت باشد. پس از جراحی برداشتن فشار ستون فقرات، نیاز است بیمار به مدت پنج روز در بیمارستان بستری شود و پس از آن نیز ممکن است چهار تا شش هفته نیاز به استراحت وجود داشته باشد. با این حال، مشکلاتی مانند ضعف پا و مشکلات روده و مثانه ممکن است برای ماه‌ها یا بیشتر ادامه داشته باشد. در برخی موارد، این مشکلات می‌توانند دائمی شوند.
برای بهبودی تدریجی عملکرد مثانه و روده، علاوه بر عمل جراحی ستون فقرات، از دارو درمانی، روش‌های توانبخشی، و سوند نیز استفاده می‌شود. در نتیجه، برای درمان این بیماری، ممکن است طول درمان به مدت چند هفته تا چند سال باشد و با توجه به شدت آن، احتمال تداوم درمان، وجود دارد.
بیشتر بخوانید: عود دیسک کمر
فیزیوتراپی سندروم دم اسبی
سندروم دم اسبی یک بیماری مزمن است که باعث آسیب به اعصاب دم اسبی می‌شود. در صورتی که آسیب دائمی باشد، جراحی ممکن است نتواند کاملا آن را ترمیم کند. بنابراین، برای بهبود تدریجی وضعیت بیمار، از راه‌هایی نظیر فیزیوتراپی استفاده می‌شود. فیزیوتراپی به‌عنوان یک روش درمانی غیردارویی، می‌تواند به کمک تمرینات تقویتی، بهبود وضعیت عضلات، استقامت بدن و حرکت بیمار را افزایش دهد. علاوه‌براین، فیزیوتراپیست متخصص می‌تواند راهنمایی‌هایی نیز در مورد ایجاد تغییراتی در سبک زندگی بیمار ارائه دهد تا بیمار بتواند تغییراتی در نحوه عملکرد بدن خود، ایجاد کند و اثرات ناشی از بیماری سندروم دم اسبی را کاهش دهد.
دلایل ابتلا به سندرم دم اسبی
همانطور که می‌دانید CES یک بیماری عصبی است که معمولا ناشی از فتق شدید دیسکی در ناحیه کمر است. در این بیماری، فشار یا کشش بیش از حد می‌تواند باعث فتق دیسکی در این ناحیه شود. این بیماری معمولا در بزرگسالان رخ می‌دهد؛ زیرا با گذشت سن، مواد تشکیل دهنده دیسک به تدریج از بین می‌روند و رباط‌هایی که آن را در جای خود نگه می‌دارند، شروع به ضعیف شدن می‌کنند؛ اما این کمردرد عصبی، ممکن است براثر ضربه در هر سنتی نیز، اتفاق بیفتد.
بیماری می‌تواند به دلایل زیر ایجاد شود:
- پارگی شدید دیسک در ناحیه کمر
- ضایعه نخاعی و تومور
- عفونت یا التهاب نخاعی
- تنگی کانال ستون فقرات
- عوارض بعد از عمل جراحی ستون فقرات
- شکستگی یا خونریزی نخاعی شدید در ناحیه کمر به واسطه تصادف
- ناهنجاری‌های مادرزادی
- بی‌حسی نخاعی و…
علائم بیماری سندرم دم اسبی
شدت علائم این بیماری وابسته به میزان فشردگی و کشیدگی اعصاب دم اسبی است. علائم این سندرم به دو صورت شدید؛ آهسته و تدریجی شروع می‌شود و به شکل ضعف اندام تحتانی، درد شدید کمر، ضعف حرکتی، از دست دادن حس یا درد در یک یا هر دو پا، اختلالات جنسی، مشکلات ادراری و روده‌ای، از دست دادن رفلکس در اندامها و درد ارجاع داده شده و … بروز می‌کنند. این بیماری باید توسط متخصصین نورولوژی تشخیص داده شود و بر اساس شدت و نوع علائم، درمان مناسب برای بیمار تعیین شود.
نحوه تشخیص سندرم دم اسبی
این بیماری ممکن است علائم مشابهی با بیماری‌های دیگر نشان دهد، بنابراین تشخیص صحیح آن با معاینه عصبی و بررسی سوابق پزشکی شروع می‌شود. پزشک برای تشخیص بیماری ممکن است از تصاویر برداری از طناب نخاعی، ریشه‌های عصبی و مناطق اطراف آن توسط MRI و سی‌تی اسکن استفاده کند. همچنین، نخاع‌نگاری یا میلوگرام نیز برای مشاهده جابجایی‌هایی که روی نخاع یا اعصاب نخاعی ایجاد شده است، استفاده می‌شود. ترکیبی از علائم بی حسی پا و اختلالات مثانه، می‌تواند به تشخیص این سندرم از سایر بیماری‌ها کمک کند. با تشخیص آن، پزشک می‌تواند برنامه درمانی مناسبی را برای بیمار تعیین کند و به بهبودی آن کمک کند.
شیوه های درمان سندرم دم اسبی
برای درمان، ابتدا باید علت آن تشخیص داده شود و سپس شیوههای درمان مناسب انتخاب شود. درمان به توانایی جسمی، سن و تناسب اندام بیمار، بستگی دارد.
- در صورتی که بیمار در فاصله دو روز از شروع بیماری، تحت جراحی رفع فشار اعصاب دم اسبی قرار بگیرد، شانس بالایی برای بازگشت حس و بهبود عملکرد در بخش‌های آسیب دیده، وجود خواهد داشت.
- اگر فشار روی اعصاب دم اسبی ناشی از تنگی کانال نخاعی باشد، جراحی دکمپرسیون نخاع معمولا روش درمانی انتخابی است. در این روش، خارهای استخوانی که اعصاب را تحت فشار قرار داده اند، برداشته میشوند.
- جراحی‌های دیگری نیز برای درمان سندروم دم اسبی وجود دارند که می‌توانند باعث کاهش فشار روی اعصاب دم اسبی شوند. این جراحی‌ها عبارتند از دیسکتومی یا برداشت دیسک و برداشتن فشار از روی نخاع. پس از جراحی، ممکن است دارو درمانی نیز به همراه استفاده مرتب از سوند مورد نیاز باشد تا بهبود وضعیت مثانه و عملکرد روده حاصل شود.
اگر فشار ناشی از عفونت یا التهاب باشد، می‌توان از دارو درمانی نیز برای بهبود آن کمک گرفت. اگر فشار به علت تومور باشد، پس از جراحی به پرتو درمانی و شیمی درمانی نیز نیاز است. در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است بیمار به فلج دائمی و بی اختیاری منجر شود. بسیاری از بیماران می‌توانند با جراحی و درمان‌های دیگر بهبود پیدا کنند، اما اگر بیماری در مراحل پیشرفته و شدید تر باشد، احتمالا بیمار به ناچار با تبعات دراز مدت آن زندگی کند.
عوارض سندرم دم اسبی
از عوارض این بیماری عصبی می‌توان به کاهش کنترل ادرار و مدفوع اشاره کرد که برای فرد بسیار ناراحت‌کننده است. این عوارض می‌تواند به عفونت‌های ادراری مکرر و مشکلات جنسی نیز منجر شود، که در نتیجه باعث مشکلات ارتباطی و افسردگی فرد خواهد شد. برای درمان درد شدید بیماران سندروم دم اسبی، استفاده از داروی مسکن توصیه می‌شود که البته ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. به علاوه، در صورتی که درد مزمن باشد، ممکن است به سایر مناطق بدن گسترش یابد و هنگام خواب آزاردهنده‌تر شود.
درد این بیماری معمولا با احساس سوزش همراه است که می‌تواند ممتد و غیر قابل تحمل باشد و فرد را به بی‌حسی یا سوزش و خارش در مناطق مثانه، روده و بخش تناسلی، ضعف در پاها و اختلالات حرکتی دچار کند.
افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، به حمایت‌های عاطفی از دوستان و خانواده خود نیاز دارند و ممکن است با مراجعه به فیزیوتراپ و روانشناس، عوارض سندروم دم اسبی را تا حد امکان کاهش دهند. همچنین، مشورت مداوم با پزشک در مورد دارو و مدیریت درد، از اهمیت بالایی برخوردار است. باید توجه داشت که بیماری می‌تواند تاثیرات منفی شدیدی بر زندگی اجتماعی، کار و روابط شخصی بگذارد، بنابراین، مدیریت و درمان به موقع و صحیح ضروری است.
کلام آخر
اگرچه بسیاری از مردم در طول سال دچار کمردرد میشوند و در اغلب بعد از مدتی بدون پیگیری درمان خاصی بهبود پیدا می‌کنند، اما کمردرد شدید در بعضی موارد ممکن است نشانه بیماری جدی و مهمی باشد. سندروم دم اسبی هم از همین دست بیماری‌هاست که در صورت توجه نکردن به درمان آن، ممکن است عواقب خطرناکی مانند فلج شدن را در پی داشته باشد. مراجعه به پزشک متخصص و ماهر در تشخیص این کمردرد عصبی هم بسیار مهم است و نباید برای درمان، دیر به پزشک مراجعه کرد. زیرا در صورت مراجعه نکردن به موقع، شانس بهبودی کاهش می‌یابد.
