جالب است بدانید که خیلی از ما ذهنیت درستی از دیسک کمر نداریم و آن را به عنوان یک بیماری یا عارضه می‌شناسیم. اما واقعا دیسک کمر چیست و چطور باید آن را درمان کرد؟
دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات بدن ما، دارای صفحات یا بالشتک‌هایی از جنس غضروف است که بین مهره‌های کمری قرار می‌گیرند. به این بالشتک‌های نرم دیسک کمر گفته می‌شود. وظیفه اصلی دیسک کمر این است که به ضربه گیر بودن ستون فقرات کمک می‌کند. یعنی فشارهایی را که به ستون فقرات وارد می‌شود، جذب کرده و حرکات مهره‌ها را راحت‌تر می‌کند. با این تفاسیر نتیجه می‌گیریم همه ما دیسک کمر داریم. اما چیزی که به عنوان بیماری شناخته می‌شود و بایستی نسبت به کنترل و درمان آن اقدام کرد، فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر است که اگر تجربه آن را داشته باشید می‌دانید چه عارضه طاقت‌فرسا و رنج‌آوری است.
دیسک محافظ که با عنوان دیسک کمر آن را می‌شناسیم، دارای یک بخش نرم و ژلاتینی و یک حلقه خارجی سخت است. زمانی که ستون فقرات دچار آسیب می‌شود، مایع داخلی از حلقه خارجی آن بیرون‌زده و فرد را دچار مشکل می‌کند. این عارضه باعث می‌شود که دچار فتق دیسک بین مهره‌ای شوید. در صورتی که دیسک به قدری ضعیف شود که اعصاب نخاعی را درگیر کند بی حسی یا درد در امتداد عصب به وجود می‌آید.
بیایید کمی تخصصی‌تر راجع به این عارضه صحبت کنیم. دیسک‌های ستون فقرات طوری طراحی شدند که در برابر نیرو و فشار زیاد، از خود مقاومت نشان دهند. اما ممکن است آسیب‌دیدگی‌هایی برای آن‌ها به وجود بیاید. زمانی که دیسک، فرسوده می‌شود یا آسیب می‌بیند، ممکن است قسمت بیرون دیسک به نام فیبروز آنولوس پاره شود. در این زمان مواد درونی دیسک که هسته پالپوس نامیده می‌شود، بیرون ریخته و با بیرون‌زدگی دیسک مواجه می‌شویم. این بیرون زدگی هم می تواند در کمر رخ دهد (فتق دیسک کمر یا همان دیسک کمر) و هم در گردن (فتق دیسک گردن).
هر دیسک نخاعی، توسط اعصاب حساسی احاطه‌شده و قسمت درونی که بیرون می‌زند، پروتئین‌های التهابی است. زمانی که این مواد با اعصاب محیطی در تماس باشند، دچار درد می‌شود. این درد در طول اعصاب حرکت کرده و درد را بیشتر می‌کند. اعصاب نخاعی حتی به کوچکترین فشار هم حساس هستند و این حساسیت را ممکن است با درد، ضعف یا بی‌حسی در پاها نشان دهند. بیرون زدگی دیسک و پارگی دیسک کمر، در نهایت ممکن است باعث دردی در نواحی گردن، کمر و پاها شود.
بیشتر بخوانید: انحراف ستون فقرات
مهم‌ترین دلایل ایجاد دیسک کمر چیست؟
وقتی حلقه بیرونی این دیسک حساس، ضعیف یا پاره می‌شود، بخش‌های درونی آن به راحتی بیرون می‌ریزد. این اتفاق با بالا رفتن سن و انجام برخی حرکات به طور مداوم ممکن است بیشتر شود. از آن جایی که هنگام بلند کردن اجسام سنگین، فشار زیادی به ستون فقرات و کمر وارد می‌شود، در این زمان اگر بدن طوری بچرخد که دیسک از محل خود خارج شود، به طور ناگهانی این اتفاق، نفس‌تان را از شدت درد می‌برد. اکثر افرادی که به طور مداوم مشغول جابهجایی اجسام سنگین هستند، دیسک کمر را تجربه کردند.
ابتلا به دیسک کمر، در افراد سنگین وزن، بیشتر است. چون وزن اضافی بدن، روی ستون فقرات قرار می‌گیرد. عضلات ضعیف، سبک زندگی اشتباه، بیتحرکی همه می‌تواند خطر ابتلا به دیسک کمر را افزایش دهد. همین الان که در حال خواندن این مقاله هستید، به وضعیت قرارگیری گردن و کمرتان توجه کنید. احتمالا با گردنی خم و ستون فقراتی قوز کرده در حال خواندن این مطلب باشید. در نتیجه قبل از اینکه دیر شود و به مشکلاتی مثل دیسک کمر یا کیفوز (قوز کمر) دچار شوید، سبک زندگی و عادات خود را تغییر دهید. این مورد در مردان بسیار شایع‌تر از خانم‌ها است. به طور خلاصه می‌توان دلایل زیر را برای ایجاد دیسک کمر نام برد:
- جنسیت
- بلندکردن نادرست اجسام
- وزن زیاد
- رانندگی طولانی مدت
- سبک زندگی نشسته و بی‌حرکت
- سیگار کشیدن زیاد
علائم دیسک کمر
علائم دیسک کمر ممکن است در هر بخشی از بدن، گردن، پشت کمر و حتی پاها نشان دهد. شایع‌ترین نوع دیسک کمر، درد و ضعف دیسک در قسمت پایینی کمر است. ستون فقرات شبکه پیچیده‌ای از اعصاب و عروق خونی است که دیسک کمر می‌تواند فشار زیادی به این مناطق وارد کند. دیسک کمر را ممکن است با علائم زیر ببینید:
- درد و بی‌حسی در یک سمت از بدن
- دردی که به دست یا پا یا هردو سمت کشیده می‌شود
- دردی که شب‌ها بیشتر می‌شود
- دردی که بعد از نشستن و بلند شدن بیشتر می‌شود
- دردی که بعد از پیاده روی‌های کم احساس می‌کنید
- ضعف عضلانی شدید
- مورمور شدن، درد و سوزش در نواحی از بدن
این مورد را توجه داشته باشید که بسیاری از افرادی که مورمور شدن یا گزگز کردن اندام‌ها را حس می‌کنند، به بیماری ام اس شک می‌کنند. در حالی که خواب رفتگی پا به تحریک ریشه عصب توسط دیسک کمر برمی‌گردد. در بیماری ام اس علائم دیگری مثل ضعف، دوبینی و.. نمود بیشتری دارد. اگرچه ممکن است دیسک کمر بسیار شدید شود، اما موارد مضمنی هم وجود دارد که اصلا احساس کمر درد نداشته و تنها درد در کناره باسن، پشت ساق و کناره پا شما را آزار می‌دهد. خیلی از افراد کمر درد دارند اما این درد ممکن است مربوط به گذشته باشد و ارتباطی با دیسک کمر ندارد.
علائم دیسک کمر در پاها
درد پاها در مورد دیسک کمر، اغلب شبانه است. دردهای شبانه‌ای که درد مبهمی برای بیماران بوده و ممکن است آن را به مشکل پا یا زانو نسبت دهید. در حالی که مراجعه به یک متخصص حرفه‌ای و کاربلد می‌تواند تشخیص درست دهد تا روال درمان به درستی و به موقع انجام شود. دردی که در اثر دیسک کمر در پاها به وجود می‌آید اغلب شامل موارد زیر است:
- احساس درد در ناحیه پا
- احساس سوزش یا خارش در پا
- احساس سردی و گرمی در پا
- احساس ضعف و بی حسی پا
- صافی کف پا
بیشتر بخوانید: گودی کمر (قوس کمر) و درمان آن
درد دیسک کمر به کجا می‌زند؟
اگر می‌خواهید بدانید که درد دیسک کمر به کجا می‌زند ، باید گفت در برخی موارد، خود فتق دیسک کمر، دردی را در کمر به وجود نمی‌آورد. اما ممکن است این درد، به صورت درد در پا، ناحیه ساق پا یا ران افراد بروز پیدا کند. در نتیجه با بروز درد در ساق پا یا ران فرد می‌توان آن را به دیسک کمر نسبت داد. در حالی که ممکن است هیچ دردی در ناحیه کمر خود احساس نکنید.
از چه راهی بفهمیم دیسک کمر داریم؟
پیچیدگی دردی که دیسک کمر در فرد به وجود می‌آورد، معمولا به حدی نیست که خود فرد بتواند مشکل را حل کند یا تشخیص درستی راجع به دردش بدهد. یک درماننادرست یا عدم درمان می‌تواند وضعیت و آسیب شما را بیشتر کند. به خصوص در مورد ساختار ستون فقرات و دردهای مربوط به آن که به پاها، کمر و گردن می‌زند. به همین دلیل مراجعه به یک متخصص ستون فقرات همچون دکتر بهامین عطار می‌تواند مکان صحیح فتق دیسک یا شدت مشکل را بررسی کرده و درمان قطعی و به موقعی را با توجه به شرایط‌تان ارائه دهد.
برای دانستن این نکته که از چه راهی بفهمیم دیسک کمر داریم ، باید یکسری آزمایشات تشخیصی بدهیم تا ادامه روال به صورت دقیق‌تر انجام شود. در ابتدا شرح حال پزشکی از شما گرفته می‌شود که پزشک، نشانه‌ها و علائم دیسک کمر و درمان‌های مراقبت قبلی را از شما می‌پرسد. سپس یک معاینه دقیق و تخصصی توسط متخصص ستون فقرات انجام می‌شود که از دست دادن رفلکس‌ها، ضعف عضلات و علائم و آسیب‌های نخاعی بررسی می‌شود.
در مرحله بعدی با یک آزمایش و رادیوگرافی ساده‌ای که با اشعه ایکس انجام می‌شود، پزشک متخصص دیسک کمر به صورت دقیق‌تر می‌تواند دلیل کمر درد یا پادرد شما را بررسی کرده و فتق دیسک را مشاهده کند. در نهایت زمانی که منشا درد مشخص شد، در صورت وجود فتق دیسک، مراقبت‌های درمانی مانند تزریق برای تسکین استفاده می‌شود.
انواع عکس برداری که می‌تواند محل درد را مشخص کند، علاوه بر رادیوگرافی ایکس، سی تی اسکن، ام آر آی و دیسکوگرام است. بهترین راه تشخیص دیسک کمر با توجه به شرایط شما است و توسط متخصص دیسک تهران، تشخیص داده می‌شود. برای تشخیص دیسک کمر و درمان آن حتما، بایستی به یک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید. در این زمینه کلینیک دکتر بهامین عطار می‌تواند کمک‌تان کند.
روش‌های درمان دیسک کمر چیست؟
درمان دیسک کمر، شامل مجموعه‌ای از کارهایی است که برای کنار آمدن و کنترل درد در فعالیت‌های روزانه تا جراحی دیسک کمر، انجام می‌دهید. این درمان‌ها، بسته به نوع بیرون زدگی دیسک و میزان ناراحتی فرد از درد خود و ضعیف شدن آن ناحیه دارد. اگر شما هم این سوال برایتان پیش آمده که آیا دیسک کمر خوب می‌شود یا نه، ادامه این قسمت را مطالعه کنید.
بیشتر بخوانید: عوارض بعد از عمل دیسک کمر و راه‌های پیشگیری از آن‌ها
در اکثر موارد، تمرینات اصلاحی و ورزشی مختلف و مداومی برای تقویت ناحیه پشت، کمر و عضلات اطراف آن، تسکین می‌دهد. نقش فیزیوتراپیست‌ها در این زمان مشخص می‌شود که به فرد کمک کند روال درمان را به درستی طی کند. بلند نکردن اجسام سنگین و حفظ ارگونومی ستون فقرات، مصرف داروهای مسکن نیز از انواع روش‌های درمانی دیگری است که در این مورد به کار می‌رود.
نحوه استراحت برای درمان دیسک کمر را نیز بایستی بدانید. اگرچه تکان نخوردن و استراحت دادن ستون مهره‌ها در درمان دیسک کمر می‌تواند مفید باشد، اما در نهایت باعث ضعیف شدن و خشکی مفاصل‌تان می‌شود. بهترین راه حل این است که حتی در زمان استراحت هم، پیاده روی را فراموش نکنید. راه رفتن برای دیسک کمر خوب است. اگر دیسک کمر به قدری شدید باشد که درمان‌ها موثر نباشد، احتمالا نیاز به تجویز داروهای قوی داشته باشید. دارو برای دیسک کمر چیست؟
- انواع شل کننده‌های عضلانی برای رفع گرفتگی عضلات
- مسکن‌های دارای مخدر برای تسکین درد
- داروهای مسکن اعصاب مثل گاباپنتین و دولوکستین
این موارد، درمان دیسک کمر بدون جراحی یا درمان دیسک کمر با لیزر بود. در صورتی که این درمان‌ها بعد از ۶ هفته جوابگو نباشد، پزشک پیشنهاد جراحی به شما می‌دهد. در جراحی قسمت بیرون زده دیسک را بدون اینکه آسیبی به کل دیسک وارد شود، حذف می‌کنند. این روش جراحی میکرودیسکتومی نامیده می‌شود.
در صورتی که دیسک به نحوی آسیب دیده باشد، که نیاز به جایگزین داشته باشد، آن را با پروتز مصنوعی دیسک جایگزین می‌کنند. حتی ممکن است دیسک را به طور کامل بردارند و مهره‌ها به هم مرتبط شود که به آن جراحی لامینکتومی (نوعی عمل تنگی کانال نخاع) گفته می‌شود که در آن مهره‌های پشت به هم مرتبط شده و کانال نخاعی گشاد می‌شود. البته در بیشتر موارد، اکثر افرادی که تجربه دیسک کمر دارند، با مدارا و انجام حرکات اصلاحی و راه‌های تقویت دیسک کمر بعد از مدتی این عارضه در آن‌ها بهبود پیدا می‌کند. در نهایت بهترین روش درمان دیسک کمر با توجه به وضعیت شما و تشخیص پزشک متخصص درد، ستون فقرات یا ارتوپد تشخیص داده می‌شود.
روش‌های جلوگیری از دیسک کمر
قبل از اینکه به این بیماری مبتلا شوید، مواد مضر برای دیسک کمر شناسایی کنید. مواد غذایی دارای سولانین مثل کاهو، گوجه فرنگی، سیب زمینی و موادی که دارای طبع سرد هستند، به خصوص در شب می‌تواند درد شما را بیشتر کند. ترکیب سیاهدانه و عسل می‌تواند روش موثری برای التیام درد و تحریک دیسک کمر باشد. البته اگر چه نمی‌توان از ابتلا به آن جلوگیری کرد ولی برای کاهش احتمال ابتلا یکسری اقدامات را انجام دهید:
- مراقب وضعیت بدن‌تان در هنگام بلند کردن و گذاشتن اجسام سنگین باشید. برای بلند کردن اجسام سنگین بهتر است روی دو زانوها خم شوید و جسم را با فشار و نیروی پاهایتان بلند کنید، نه کمر!
- مراقب وزن و اضافه وزن‌تان باشید. قبل از ابتلا به بیماری‌های دیگر، یک رژیم سلامتی بگیرید.
- برای مدت طولانی حالت ایستاده یا نشسته نباشید. حتی اگر شرایط کاری‌تان به گونه‌ای است که ناچارید ساعت‌ها پشت میز بنشینید، هر از چند گاهی بلند شده و با انجام حرکات کششی، از سلامتی و بدن‌تان مراقبت کنید و سپس دوباره بنشینید و به کارتان ادامه دهید.
سایر خدمات: اوزون تراپی در بهترین کلینیک اوزون درمانی تهران
سوالات متداول درباره دیسک کمر
در ادامه با یکسری از سوال‌هایی که شما عزیزان از دکتر بهامین عطار دارید، همراه‌تان هستیم.
- راه رفتن برای دیسک کمر خوب است؟
در بین تمام ورزش‌ها، پیاده روی و راه رفتن روش موثری برای کاهش درد کمر و تقویت عضلات این ناحیه است. پیاده روی با تقویت عضلات ستون فقرات و افزایش انعطاف قیمت پایین کمر، به کاهش درد ناشی از دیسک کمر کمک می‌کند. - چه زمانی برای دیسک کمر نیاز به جراحی داریم؟
جراحی برای تمام بیمارانی که دچار دیسک کمر شدند، ضرورتی ندارد. چرا که بسیاری از افراد بدون جراحی می‌توانند از درد کمر خود نجات پیدا کنند. جراحی زمانی که روش‌های درمانی دیگر موثر واقع نشود و درمان‌ها جوابگو نباشد، به عنوان پیشنهادی از سوی پزشک به شما اعلام می‌شود. در این زمان حتما تحت نظر یک پزشک متخصص و خبره این جراحی را پشت سر بگذارید. - آیا دیسک کمر خوب می‌شود؟
روش‌های جدید درمان دیسک کمر این خبر خوب را آورده که دیسک کمر قابل درمان است و به مرور بهبود پیدا می‌کند. ضمن اینکه درد کمر ناشی از دیسک و درد عصب سیاتیک بعد از چند هفته خوب می‌شود. در صورت عدم بهبود به متخصص سیاتیک مراجعه کنید. دستورالعمل‌های درمانی در این زمینه بسیار اهمیت دارد که درد شما التیام دهد. - نحوه استراحت برای درمان دیسک کمر چگونه است؟
شاید زمان آن رسیده که ستون فقرات و دیسک کمر را از فشارهایی که به آن وارد می‌کنید، نجات دهید. برای استراحت دادن به دیسک کمر از خوابیدن تا نشستن و ایستادن باید به روش صحیح انجام شود. هنگام خوابیدن از تخت خواب سفت استفاده کنید. از خوابیدن روی تخت نرم و غیر طبی خودداری کنید. روی زمین هم اگرچه سفت است اما بستر مناسبی برای خواب نیست. به پهلو بخوابید و کمی پاها را در شکم جمع کنید. بهتر است یک بالش هم بین پاهایتان قرار دهید. هنگام نشستن و ایستادن هم قوس طبیعی ستون فقرات را حفظ کنید و اگر لازم است از پشتی‌های طبی مخصوص استفاده کنید.
انجام هر حرکت اصلاحی و ورزشی وقتی به هدف سلامت و اصلاح درد اندام‌های مختلف بدن است، نیاز به این دارد که تحت نظر یک متخصص انجام شود. دکتر بهامین عطار به عنوان متخصص ارتوپد و فوق تخصص جراحی دیسک و ستون مهره‌ها، از جراحان نام آشنا و حرفه‌ای در زمینه ارتوپدی و ستون فقرات است. رضایت بیماران و تجربیاتی که در طول سال‌های خدمت خود به دست آورده، اعتماد و اطمینان کافی را از روند درمان به شما خواهد داد.
