استخوان‌ها یا هر قسمت از اسکلت بدن که سفت و سخت است، به کمک مفاصل به یکدیگر متصل می‌شوند. در واقع مفصل عضوی است که همانند یک تکیه‌گاه محکم برای اسکلت بدن عمل می‌کند و باعث می‌شود تا بدن بتواند حرکات مختلفی را در قسمت‌های اسکلتی سفت و سخت انجام دهد. این عضو در بخش‌هایی از بدن مانند جمجمه، شانه، ران و به طور کلی در نقطه تماس بین دو استخوان قرار دارد.
گاهی اوقات ممکن است در این ناحیه از بدن احساس درد کنید که در صورت عدم پیگیری و جدی نگرفتن آن، با مشکلات متعددی روبه‌رو خواهید شد. در این مطلب می‌خواهیم توضیح کاملی در مورد معنی مفصل ، کارکرد، انواع آسیب های مفاصل و هرآنچه به این بخش مهم بدن مرتبط است، صحبت کنیم. لطفا تا انتها همراه ما باشید.
انواع مفاصل بدن
انواع مفاصل را می‌توان از لحاظ ساختارشان یا عملکرد آن‌ها دسته‌بندی کرد. که ابتدا به طبقه‌بندی مفاصل از لحاظ ساختار می‌پردازیم:
انواع مفاصل از لحاظ ساختار
با توجه به اینکه سطوح مفصل استخوان‌های کنار هم، مستقیما از طریق بافت پیوندی یا غضروف فیبری به یکدیگر متصل می‌شوند یا در یک حفره مفصلی پر از مایع با هم تماس پیدا می‌کنند، طبقه بندی ساختاری مفاصل انجام می‌شود. به بیانی ساده‌تر نحوه اتصال استخوان‌ها به یکدیگر باعث دسته‌بندی ساختاری مفاصل می‌شود. در واقع وجود این تفاوت‌ها باعث شده است تا متخصصان و پزشکان مفاصل بدن را به سه حالت غضروفی، سینوویال و رشته‌ای تقسیم‌بندی کنند که در ادامه هرکدام را توضیح می‌دهیم:
غضروفی
غضروف هیالین (Hyaline cartilage) که به نام غضروف رشته‌ای نیز شناخته می‌شود، باعث پیوند و اتصال استخوان‌ها در یک مفصل غضروفی می‌شود. این غضروف که بافتی همبند و سخت اما منعطف است، باعث اتصال استخوان‌های مجاور به یکدیگر می‌شوند. جالب است بدانید که مفاصل غضروفی بدون حفره مفصلی هستند و تنها استخوان‌هایی را به یکدیگر پیوند می‌دهد که با غضروف هیالین یا رشته‌ای (Fibrocartilage) به یکدیگر وصل شده باشند. مفصل سین کندروزیس و سیم فیزیس، دو نوع مفصل غضروفی هستند.
اگر دچار درد در ناحیه لگن خود هستید و باید مفصل لگن خود را تعویض کنید، ما به شما بهترین دکتر تعویض مفصل لگن را پیشنهاد میکنیم. همین حالا برای دریافت نوبت تماس بگیرید: ۰۲۱۹۱۰۰۲۲۲۲
سینوویال
در سینوویال، سطوح مفصلی استخوان‌ها در یک حفره که پراز مایع روان‌کننده است، به یکدیگر متصل هستند. مایع نیز به وسیله غشای سینوویال ترشح می‌شود. این مفاصل می‌توانند به راحتی و آزادانه بین استخوان‌ها حرکت کنند و باعث می‌شوند که بین استخوان‌های مجاور، حرکات نرم امکان‌پذیر شود. در سینوویال سطح استخوان‌ها را لایه نازکی از غضروف هیالین پوشانده است و پیوستگی بین غضروف مفصلی و غشای سینوویال وجود دارد.
جالب است بدانید که در برخی از این نوع مفاصل، مینیسک که غضروف رشته‌ای است، باعث ارتباط بین مفاصل استخوان می‌شود و رباط‌ها هم با پوشش‌دادن استخوان‌ها و جلوگیری از حرکات غیرطبیعی مفاصل، از آن مراقبت می‌کنند. مفاصل لولایی مانند آرنج، زینی مانند کارپومتاکارپال، مسطح مانند آکرومیوکلاویکولار، محوی مانند آتلانواکسیال، کندیلوئید مانند متاکارپوفالانژیال و گوی-کاسه‌ای مانند ران، شش مفصل طبقه‌بندی شده سینوویال هستند که با توجه به نوع حرکات مجاز، دسته‌بندی شده‌اند.
رشته ای
فیبری یا رشته‌ای درست در قسمتی قرار دارند که استخوان‌های مجاور به کمک بافت همبند فیبری به یکدیگر متصل می‌شوند. در واقع در این نوع مفاصل شاهد حرفه یا فضایی بین استخوان‌ها نیستیم و این به معنای عدم حرکت اکثر مفاصل رشته‌ای است. در حالت کلی سه نوع مفصل رشته‌ای وجود دارد که عبارت‌اند از:
- سوچور (Suture)؛
- سندوزموز (Syndesmoses)؛
- گمفوز (Gomphoses؛
سوچور را در جمجمه می‌بینیم که تمامی استخوان‌های آن به جز فک پایین با کمک آن به یکدیگر متصل شده است. وجود بافت همبند فیبری که در یک درز وجود دارد، باعث شده است تا استخوان‌های جمجمه مجاور بسیار محکم و متحد شوند تا بتوانند از مغز محافظت کنند. این بافت معمولا از کلاژن است و به صورتی در یکدیگر پیچ خورده‌اند که کاملا محکم و قدرتمند مانع از حرکت بین استخوان‌های جمجمه می‌شوند. ضمن اینکه باعث شکل‌گیری صورت نیز شده‌اند.
برای درمان سیاتیک همین حالا از دکتر متخصص سیاتیک در تهران نوبت بگیرید: ۰۲۱۹۱۰۰۲۲۲۲
انواع مفاصل از لحاظ عملکرد
با توجه به میزان تحرکی که بین استخوان‌های مجاور وجود دارد، طبقه‌بندی مفاصل انجام می‌شود که عبارت‌اند از:
- سینارتروز (بی حرکت : Synarthrosis): مفاصل رشته‌ای با توجه به جایی که قرار دارند، از نظر عملکردی سینارتروز هستند.
- آمفیارتروز (کمی متحرک : Amphiarthrosis): مفاصل غضروفی نیز آمفیارتروز هستند.
- دیارتروز (کاملا متحرک : Diarthrosis): تمام مفاصل سینوویال، دیارتروز هستند.
بد نیست بدانید که مفاصل رشته‌ای نیز می‌توانند به عنوان آمفیارتروز و مفاصل غضروفی نیز به عنوان سینارتروز درنظر گرفته شوند و این بستگی به محل قرارگیری آن‌ها و عملکردشان دارد.
مفصل از چه چیزهایی تشکیل شده است؟
برای آشنایی با مفاصل بدن، ابتدا باید در مورد آناتومی این بخش مهم بدن بدانیم. مفصل ساختار و شکل‌های مختلفی دارد و به طور کلی به سه دسته متحرک، نیمه متحرک و بدون حرکت تقسیم‌بندی می‌شود. هر کدام از مفاصل از قسمت‌های زیر تشکیل شده است:
- غضروف: به صورت یک لایه قسمت انتهایی دو استخوان را پوشانده و کمک می‌کند دو استخوان روی یکدیگر حرکت روانی داشته باشند.
- منیسک: در مفاصل زانو دیده می‌شوند و شکل ظاهری آن‌ها شبیه به عدد ۸ انگلیسی است. همانند واشر عمل می‌کنند وجنسشان شباهت زیادی به غضروف دارد و مثل بالشتک فشارهای شدیدی که به مفصل وارد می‌شود را جذب می‌کند.
- کپسول مفصلی: به شکل کیسه‌ای هستند که پیرامون مفصل را پوشش می‌دهند و از قسمت بالا و پایین به استخوان وصل هستند.
- رباط: لیگمان یا رباط‌ها، همان بافت‌های همبندی هستند که به دلیل استحکام بالایی که دارند، همانند یک ریسمان محکم دو استخوان را در قسمت خارج کپسول مفصلی به یکدیگر وصل می‌کنند. با این کار از حرکات اضافی در مفصل جلوگیری می‌شود و به ثبات مفصل کمک می‌کند.
- غشا و مایع سینوویال: یک لایه سلولی که درون کپسول مفصلی را پوشانده است و باعث می‌شود تا مایع سینوویال ترشح شود. مایعی که لزج و لغزنده است و به حرکت آسان غضروف‌ها و بافت‌های نرم قسمت انتهایی استخوان‌ها کمک می‌کند.
چگونگی عمل تعویض مفصل زانو، انواع آن، دلایل، مزایا و عوارض آن
وظیفه مفصل چیست؟
در ادامه بررسی می کنیم که کار مفصل چیست؟ مهم‌ترین وظیفه و کارکرد مفصل ، فراهم کردن بستری برای حرکت استخوان‌هاست. در واقع این مفاصل هستند که باعث می‌شوند تا استخوان‌های بدن به راحتی در مجاورت یکدیگر حرکت کنند و نتیجه آن تغییر شکل اسکلت بدن است؛ تغییری که باعث تغییر شکل کل بدن شده و باعث می‌شود انسان بتواند حرکت کند یا جابه‌جا شود.
اگر مفصلی در بدن وجود نداشت، حرکت کردن غیر ممکن بود. این مفاصل هستند که اسکلت بدن را منعطف می‌کنند و اجازه می‌دهند تا بتوانیم در جهت‌های مختلف حرکت کنیم و جابه‌جا شویم. مفاصل رباط‌ها و استخوان‌ها را به هم پیوند می‌دهند و با کمک تاندون‌هاست که عضلات به استخوان وصل می‌شوند. در واقع اگر مفاصل نبودند، انسان‌ها نمی‌توانستند روی محیط اطراف خود تاثیری بگذارند و موقعیت فیزیکی خود را تغییر دهند.
بیشتر بخوانید: گودی کمر چیست؟
نحوه عملکرد مفصل
گفتیم که مفاصل وظیفه اتصال متحرک بین دو یا چند استخوان را برعهده دارند. در واقع هر کدام از مفاصل بدن، متشکل از سطوح استخوان‌های درگیر، حفره مفصلی و کپسول مفصلی هستند و این سطوح مفصلی استخوان‌ها را لایه‌ای (به ضخامت ۰.۲ تا ۰.۵ میلی‌متر) از غضروف پوشانده است. جالب است بدانید که ضخیم‌ترین لایه غضروفی در کاسه زانو با ضخامت ۶ میلی‌متر قرار دارد. در واقع عملکرد سطوح برای جلوگیری از اصطکاک و ساییده‌شدن بیش از حد استخوان‌های مفصل است و غضروف وظیفه دارد تا فشاری که در مفصل است را به استخوانی که در قسمت زیرین آن قرار دارد، انتقال دهد. اهمیت این موضوع زمانی که مفاصل مجبور به تحمل بارهای سنگین هستند مانند مفاصل لگن و زانو، بیش از سایر قسمت‌ها مشخص می‌شود.
آسیب ها و بیماری های مفصل ها
همانطور که می‌دانید، مفصل قسمتی از بدن است که وظیفه آن فراهم کردن شرایط لازم برای حرکت کردن راحت استخوان‌ها است. به عبارتی ساده‌تر استخوانبندی بدن انسان به صورت یکپارچه نیست و در قسمتی به نام مفصل به یکدیگر متصل می‌شوند و این مفاصل هستند که با کاهش اصطکاک، باعث حرکت آسان استخوان‌ها می‌شوند. متاسفانه به دلیل آنکه مفاصل بخشی از سیستم حرکتی بدن هستند، بنابراین نسبت به سایر اندام‌ها فعالیت زیادی دارند وهمین امر سبب می‌شود که به نسبت بیشتر و سریع‌تر دچار بیماری و آسیب شوند.
رایج‌ترین علت آسیب دیدن این بخش از بدن به دلیل صدمه غضروف مفصلی است که بیماری‌های مختلفی را درپی دارد. این بیماری‌ها می‌توانند به دلیل عفونت مفصلی، سقوط از بلندی، زمین خوردن و تصادف رانندگی باشد. از مهم‌ترین انواع بیماری های مفاصل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آرتروز
- بورسیت
- بیماری نقرس
- کشیدگی
- رگ به رگ شدن
- روماتیسم
- عفونت
- سرطان مفصل
- آرتریت یا التهاب مفصل
درد مفاصل یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که ممکن است در هر سنی برای افراد پیش آید. البته این بیماری در افراد مسن با گذشت زمان بیشتر شده و بدتر می‌شود. ممکن است افراد مسن و میانسال این درد را در یک مفصل یا حتی در بیشتر مفاصل خود احساس کنند. متاسفانه هرچه سن بگذرد، درد مفاصل بیشتر و دردآورتر می‌شود. زانودرد یکی از رایج‌ترین بیماری‌های مرتبط با مفاصل است و درد شانه و مفصل ران در رتبه‌های بعدی قرار دارند. البته درد مفصل در هر قسمت از بدن رخ می‌دهد و بیمار ممکن است در قسمت‌های مختلفی از بدن خود مانند مچ پا، شانه، دست و… نیز دچار این بیماری شود. در صورتی که هرکدام از علائم زیر را داشتید، ممکن است به درد مفصل دچار شده باشید و بهتر است در اولین فرصت خود را به پزشک نشان دهید:
- احساس و بروز نرمی بیش از حد در مفصل؛
- احساس حرارت در مفصل؛
- قفل شدن مفاصل؛
- لنگ زدن هنگام حرکت به دلیل درد مفصل؛
- ضعف یا سفت شدن مفصل؛
- تورم و قرمزی؛
- کاهش یا از دست دادن دامنه حرکتی مفصل؛
برای مطالعه بیشتر: کتف درد عصبی چیست؟
کلام آخر
در این مطلب در مورد انواع مفاصل، آناتومی و انواع بیماری‌های مرتبط با مفاصل صحبت کردیم. همانطور که در این مطلب به آن اشاره شد، متاسفانه با گذشت سن این بیماری در بین انسان‌ها شایع‌تر شده و دردهای آزاردهنده‌ای را درپی دارد. از این رو توصیه میکنیم که آن را جدی بگیرید و برای درمان به کلینیک معتبر و متخصصان باتجربه و حاذق مراجعه کنید.
