تغییر شکل استخوان و مفصل یکی از مسائل مهمی است که بسیاری از افراد مسن و حتی برخی از جوانان را تحت‌تأثیر قرار داده و اثرات منفی بر فرم بدنی و کارکرد اعضا و اندام‌های آنان دارد. این تغییرات، معمولاً به دلیل عواملی چون آرتروز یا آرتریت و استئوکالست در استخوان ایجاد میشوند.
استئوکلاست‌ها یا یاخته‌های استخوان‌کاه در زبان پزشکی به سلولهای چندهسته‌ای اشاره دارد که نقش مهمی در فرایند تخریب و بازسازی استخوان‌ها دارند. این سلول‌ها با انجام وظایفی همچون جذب مواد معدنی از بافت استخوانی و شکستن استخوان‌های آلی، در فرایند بازسازی استخوان‌ها و تعمیر آسیب‌دیدگی‌ها نقش دارند. در این مقاله به بررسی علت، راه‌های تشخیص و درمان بیماری تغییر شکل استخوان می‌پردازیم.
تفاوت آرتروز و آرتریت
آرتروز (Arthrosis) بیماری است که نقش مهمی در تغییر شکل استخوان دارد. در این بیماری، غضروف داخل مفصل به‌مرورزمان یا با پیشرفت سن تخریب میشود که منجر به افزایش فشار و سایش بین استخوان‌ها و در نهایت به تغییر شکل و درد مفصل منتهی میشود و اغلب در افراد مسن‌تر دیده میشود. از سوی دیگر، آرتریت (Arthritis) به معنای التهاب مفصل است و میتواند به علت عفونت، مشکلات خودایمنی، یا عوامل دیگر ایجاد شود. این التهاب موجب ترشح مواد مختلف در ناحیه مفصل شده و در نهایت به آسیب رساندن به آن منجر میشود. در این مقاله این بیماری را به طور کامل مورد بررسی قرار داده‌ایم. لطفا تا انتها همراه ما باشید.
بررسی ساختار مفصل
مفصل یک نقطه اتصال بین دو استخوان یا هر بخش سفت‌وسخت از اسکلت است که به شکل‌ها و اندازه‌های مختلف در نقاط مختلف بدن یافت میشوند از جمله مفاصل حرکتی مانند مفاصل شانه و زانو تا مفاصل ثابت و بدون حرکت مانند مفصل‌های جمجمه. این عضوها از نظر عملکرد، اجزای حیاتی برای حرکت، انعطاف و پایداری بدن محسوب میشوند.
در ساختار مفصل، عناصر مهمی از جمله غضروف، کپسول مفصلی، مایع مفصلی و بافت‌های اطرافیانی مشاهده میشوند. غضروف‌ها به‌عنوان بافتی قابل‌انعطاف و درعین‌حال سخت در ساختار مفصل حضور دارند. این غضروف‌ها روی سطح استخوان‌ها قرار گرفته و به‌عنوان یک لایه محافظ در محل مفصل برای جلوگیری از سایش و جذب فشارهای ناشی از حرکت، عمل می‌کنند. اگر غضروف به هر دلیلی از بین برود، ممکن است تغییر شکل استخوان، ساییدگی استخوانی و مشکلات مفصلی رخ دهد.
کپسول مفصلی یک پرده بافت محکم و یک پوشش الاستیک است که مفصل را احاطه کرده و مایع مفصلی که درون آن واقع شده، انعطاف و روانی حرکت را تسهیل می‌کند. همچنین، نوارهای بافتی اطراف کپسول شامل لیگامان‌ها (رباط‌ها) و عضلات نقش مهمی در استحکام و پایداری مفصل ایفا می‌کنند.
علت ساییدگی یا آرتروز مفصل چیست؟
ساییدگی یا آرتروز مفصل ممکن است ناشی از عوامل متعددی باشد و یکی از عوامل اصلی آن، فعالیت‌های بدنی غیراصولی و یا با شدت زیاد است. انجام برخی از ورزش‌ها به علت شدت بیش از حد یا اجرای نادرست آنها میتوانند فشار و ضربات زیادی به مفاصل وارد کنند. این وضعیت باعث میشود مفصل به طور مداوم تحت‌فشار قرار گیرد و زمینه‌ای برای تخریب و آسیب به غضروف‌ها ایجاد شود.
هرچند بدن انسان طبیعتاً قادر به ترمیم آسیبهای وارده است، اما باگذشت زمان و شدت زیاد آسیب‌ها، قابلیت ترمیم بدن نیز ممکن است کاهش یابد. به‌عبارت‌دیگر، استفاده نادرست از مفاصل در طول زمان میتواند منجر به تغییر شکل استخوان، تخریب مفصل، آسیب به غضروف و در نهایت بروز آرتریت یا ساییدگی مفصل گردد؛ بنابراین، اهمیت اجرای صحیح و اصولی فعالیت‌های بدنی، استفاده از تکنیک‌های درست در ورزش‌ها و اجتناب از شدت زیاد در تمرینات برای حفظ سلامت مفاصل بسیار زیاد است.
راه‌های جلوگیری از آرتروز
پیشگیری از آرتروز و جلوگیری از تغییر شکل استخوان و همچنین بروز مشکلات مفصلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و میتوان با برخی از روش‌ها، سلامت مفاصل را تقویت کرد:
- انجام فعالیت بدنی و ورزش‌های مناسب و منظم مثل پیاده‌روی، شنا و یوگا باتوجه‌به توان فیزیکی فرد
- کنترل وزن و حفظ وزن سالم و مناسب
- استفاده از کفش مناسب به‌ویژه در حین ورزش و فعالیت‌های روزانه
- استفاده از مچ‌بند یا کمربندهای طبی
- اجتناب از حرکات نادرست در حین انجام فعالیت‌های روزانه و ورزش و انجام حرکات کششی و انعطاف‌پذیر در طول روز
- تغذیه مناسب و مصرف مواد غذایی سالم حاوی ویتامین‌ها و مواد مغذی موردنیاز برای تقویت استخوان و سلامت مفاصل مانند حبوبات، سبزیجات، کلسیم، ویتامین D، منیزیم و ماهی‌های چرب حاوی امگا-۳
- کنترل استرس و استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن و یوگا
- عدم حمل‌ونقل و جابه‌جایی اشیای سنگین برای تغییر شکل استخوان کتف و سایر مفاصل
- استفاده از میزهای قابل‌تنظیم ارتفاع و انجام حرکات کششی در طول روز زمانی که مجبورید به مدت طولانی در پشت میز بنشینید و از رایانه استفاده کنید
- مراقبت و کنترل برخی از بیماریهای مزمن مانند دیابت و آرتریت روماتوئید و همچنین درمان انواع کم‌خونی
- اطمینان از استراحت و اجتناب از فعالیت‌های شدید و کمتر کار کشیدن از مفاصل
عوامل موثر در پیشرفت آرتروز
آرتروز مفصل میتواند به‌واسطه عوامل مختلفی ایجاد شود که بیشتر به نحوه زندگی و فعالیت‌های روزانه افراد مرتبط میشود. عوامل متعددی ممکن است در پیشرفت این بیماری تأثیرگذار باشند که برخی از اصلی‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- ژنتیک (وراثت): نقش ژنتیک در بیماریهای استخوان بسیار بارز است. اگر در افراد خانواده سابقه آرتروز وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد
- افزایش سن: با بالارفتن سن، غضروف‌ها ممکن است قابلیت بازسازی کمتری داشته باشند و ساییدگی مفصل در افراد مسن رخ می‌دهد و در نتیجه احتمال آرتروز افزایش یابد
- اضافه‌وزن: چاقی و اضافه‌وزن باعث واردآمدن فشار بیشتری بر برخی از مفاصل و استخوان‌ها مثل مفاصل زانو میشوند و این ممکن است باعث تسریع فرایند تخریب غضروف شود
- صدمات و آسیب‌ها: آسیب به مفاصل ناشی از حوادث، ورزش‌های سنگین یا صدمات مکرر میتواند جزو عواملی باشند که به تسریع فرایند آرتروز مفصلی منجر میشوند. این‌گونه آسیب‌ها ممکن است منجر به تخریب غضروف و تغییرات در ساختار مفصل شوند.
- وجود پله‌ها و پیاده‌روی در مسیرهای شیب‌دار: بالا و پایین‌رفتن زیاد از پله‌ها و مسیرهایی که شیب‌دار هستند، میتواند فشار زیادی را بر روی مفاصل و غضروف اعمال کند و باعث تخریب آنها و بروز آرتروز زودرس شود
- جنسیت: برخی از بررسی‌ها نشان داده است که برخی از انواع تغییر شکل مفصل و آرتروز مفصل خصوصا در ناحیه زانو در زنان نسبت به مردان رخ بیشتر می‌دهند. این ممکن است به دلیل تأثیرات هورمونی مثل کمبود آهن، کلسیم و دوران پریودی بر روی مفاصل باشد
- سابقه شکستگی لگن یا عفونت‌های مفصلی: آسیب‌ها و شکستگی‌های قبلی در ناحیه لگن و همچنین عفونت‌های مفصلی یا تومور استخوانی میتوانند جزو عوامل خطرآفرین برای بروز آرتروز محسوب شوند
- فعالیت زیاد و غیراصولی: انجام ورزش‌ها با شدت بالا و حرکات بدنی غیراصولی میتوانند فشار زیادی را بر روی مفاصل وارد کنند و باعث آسیب و تخریب غضروف شوند
- پوشیدن کفش‌های نامناسب: استفاده مداوم از کفش‌های نامناسب، به‌ویژه کفش‌های پاشنه‌بلند، میتواند فشار زیادی را بر روی مفاصل ایجاد کرده و علت تغییر شکل استخوان ساق پا و سبب تشدید و بروز آرتروز شود
- نوع شغل: انجام فعالیت‌های شغلی که نیاز به حرکت‌های تکراری و فشار زیاد بر مفاصل داشته باشد، میتواند یک عامل خطر آرتروز باشد
باتوجه‌به این عوامل، تغییر در رفتارهای زندگی روزانه و اجتناب از عوامل خطر میتواند به پیشگیری از بروز آرتروز مفصل کمک کند. همچنین، در صورت وجود علائم آرتروز، مراجعه به دکتر فوق تخصص ارتوپد برای تشخیص دقیق و درمان مناسب الزامی است.
مراجعه به پزشک ارتوپد برای مشکل تغییر شکل استخوان و مفصل
پزشک ارتوپد یک پزشک متخصص در بررسی و درمان پوکی استخوان و مشکلات سیستم اسکلتی و مفاصل است و میتواند تشخیص دقیقی از وضعیت مفصل و استخوان‌ها داشته باشد. در این مراجعه، پزشک ارتوپد با انجام معاینات فیزیکی و استفاده از تجهیزات تصویری مانند اشعه ایکس، ام‌آرآی (MRI) یا سایر تست‌های تشخیصی، به تحلیل وضعیت مفاصل و استخوان‌ها می‌پردازد. اگر تغییرات شکل یا مشکلات جدی تشخیص داده شود، پزشک ارتوپد میتواند گزینه‌های درمانی مناسب را پیشنهاد کند.
جمع‌بندی
در آرتروز، درد بسته به مفصل موردنظر، در حین حرکت، دویدن و انجام فعالیت‌های روزانه ایجاد میشود. این درد با ادامه حرکت و فعالیت‌های جسمانی روزانه به‌شدت افزایش می‌یابد. اما برخلاف آرتروز، آرتریت دارای الگوی عملکرد متفاوتی است. آرتریت به‌عنوان یک التهاب مفصلی شناخته شده و درد ناشی از آن، به‌صورت التهابی و در زمان استراحت و اکثر اوقات در شب‌ها بیشتر احساس میشود.
بهطورکلی، تفاوت بین آرتروز و آرتریت مفصلی در این است که آرتروز باعث درد شدیدتر در زمان حرکت میشود، درحالی‌که درد آرتریت در زمان استراحت بیشتر احساس میشود و هنگام حرکت مفاصل این درد به‌مراتب کمتر خواهد بود. در صورتی که در مورد این بیماری نیاز به مشاوره دارید، می‌توانید با متخصصان ما از طریق راه‌های ارتباطی سایت، تماس بگیرید.
