جراحی آرتروسکوپی به‌عنوان یک روش پیشرفته درمانی برای بسیاری از مشکلات مربوط به مفاصل، به‌ویژه مفصل‌های زانو، لگن و شانه جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. این روش جراحی کمترین تأثیر را روی بافت‌های اطراف مفصل دارد و به بیماران امکان بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزانه را می‌دهد. بااین‌حال، پس از جراحی آرتروسکوپی، مرحله مراقبت های بعد از جراحی آرتروسکوپی بسیار حائز اهمیت است تا بهترین نتیجه ممکن حاصل شود.
در این مقاله از سایت دکتر بهامین عطار، به بررسی نکات اساسی مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپی پرداخته خواهد شد. از اهمیت تمرینات فیزیوتراپی برای بهبود قدرت عضلات و افزایش حرکت مفصل، تا راهنمایی‌های تغذیه‌ای مناسب که در سرعت بهبود و بازگشت به وضعیت فعلی تأثیرگذار هستند.
مراقبت های دوره نقاهت بعد از جراحی آرتروسکوپی
پس از جراحی آرتروسکوپی توسط متخصص ارتوپد، توجه و مراقبت‌های صحیح در دوره نقاهت می‌تواند تأثیر بسزایی در سرعت و کیفیت بازگشت به فعالیت‌های روزمره داشته باشد. در این دوره، حفظ استراحت و پایبندی به دستورات پزشک، انجام تمرینات فیزیوتراپی به‌منظور بهبود عملکرد مفصل، کاهش التهاب و افزایش قدرت عضلات اطراف از جمله مراقبت‌های اساسی است. استفاده از داروها و مدیریت درد تحت‌نظر پزشک، کنترل وضعیت التهابی و جلوگیری از عفونت نیز از دیگر اقدامات مهم این دوره است.
همچنین، رعایت تغذیه سالم و متناسب با نیازهای بیمار، استفاده از ابزارهای حمایتی مانند عصا یا کمک‌های مشابه و مراجعه منظم به پزشک نقش مؤثری در بازسازی و بهبودی سریع‌تر بیمار ایفا می‌کنند. برخی از مراقبت‌های مهم در دوره نقاهت پس از جراحی آرتروسکوپی عبارت‌اند از:
پانسمان و بانداژ زخم عمل
پانسمان زخم عمل یک جزء حیاتی از مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپی است که به‌منظور حفاظت از زخم و تسریع در فرایند التیام زخم به کار می‌رود. گاز استریل یا بانداژ جهت جلوگیری از عفونت، عدم جذب میکروبی و حفظ رطوبت محیط زخم به طور مستقیم بر ناحیه جراحی قرار می‌گیرد. پانسمان ها را تا ۳ روز پس از جراحی تمیز و خشک نگه دارید. شما تا ۴۸ ساعت نمی‌توانید پانسمان خود را بردارید.
پس از ۵ روز، زخم قابلیت قرارگرفتن در معرض آب را دارد، اما نباید در وان یا استخر فرورفته و مراقبت‌های خاص را تا سه هفته پس از عمل ادامه دهید. هنگام دوش‌گرفتن، از باند ضد آب استفاده کرده و پس از آن، باندهای ضد آب را با باندهای خشک جایگزین کنید.
کمپرس یخ در مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپی
کمپرس یخ یکی از روش‌های مؤثر در کنترل درد و کاهش التهاب پس از جراحی آرتروسکوپی است. این روش از مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپ از یخ برای سردکردن ناحیه جراحی بهره می‌برد تا باعث تنگی عروق و کاهش گرفتگی بافت شود.
در طی ۵-۷ روز اول بعد از عمل، استفاده مداوم از کمپرس یخ به‌عنوان یک روش مؤثر می‌تواند به تسکین درد، کاهش ورم، و تسهیل در فرایند بهبود سریع‌تر بیمار کمک کند. همچنان که پانسمان پای خود را دارید، توصیه می‌شود چند بار در روز از کمپرس یخ در محل زخم استفاده کنید.
استفاده منظم و به مدت معین (حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه) از کمپرس یخ باتوجه‌به توصیه‌های پزشک می‌تواند بهبودی را تسریع دهد. در این راستا، اهمیت بهداشت و جلوگیری از یخ‌زدگی نیز از موارد قابل‌توجهی است که باید به آن توجه شود.
تمرینات بعد از عمل آرتروسکوپی
تمرینات بعد از عمل آرتروسکوپی، نقش بسیار مهمی در بهبود عملکرد مفصل و افزایش استحکام عضلات اطراف دارند. در این مرحله از مراقبت پس از عمل آرتروسکوپی، نباید زیاد روی پاهای خود بایستید و از عصا به‌عنوان وسیله حمایتی برای پیاده‌روی استفاده کنید. نگه‌داشتن محل زخم (شانه، لگن یا پا) ۷۲ ساعت اول پس از عمل، در یک وضعیت روبه‌بالا می‌تواند باعث کاهش تورم شود.
هرچند که این تمرینات اهمیت دارند، اما لازم است از انجام فعالیت‌های زیاد خودداری شود و اعتدال در انجام تمرینات حفظ گردد. این تدابیر در کنار یک برنامه تمرینات فیزیوتراپی مناسب، به بهبود سریع‌تر و کارآمدتر فرایند بازسازی و بهبودی بیمار کمک خواهد کرد.
انجام فیزیوتراپی و تمرینات توان بخشی
فیزیوتراپی، به‌عنوان یک روش حرفه‌ای و تخصصی، شامل تمرینات متنوعی است که با هدف افزایش محدودیت حرکتی، بهبود انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات اجرا می‌شود. این تمرینات باید بادقت به دستورات پزشک و فیزیوتراپیست انجام شوند تا از جلوگیری از آسیب به مفصل و بافت‌های اطراف آن اطمینان حاصل شود.
تمرینات توان بخشی نیز به‌منظور بهبود نیروی عضلات و استقامت، کاهش درد و افزایش عملکرد مفصل، مورداستفاده قرار می‌گیرند. این تمرینات معمولاً به‌صورت تدریجی و باتوجه‌به پیشرفت بیمار تنظیم می‌شوند. استفاده از تجهیزات توان بخشی مناسب نیز می‌تواند به بهبودی عملکرد و بازگشت به فعالیت‌های روزمره کمک کند.
اقدامات احتیاطی بعد از آرتروسکوپی
پس از جراحی آرتروسکوپی، برای احتیاط و به‌منظور بهبود سریع‌تر و بهینه‌تر فرایند بازسازی، باید از انجام برخی اقدامات خودداری کنید. تمامی این اقدامات احتیاطی با هدف حفظ و بهبود سلامتی بیمار، تسریع در فرایند بهبودی و جلوگیری از احتمال تداوم یا تشدید مشکلات پس از جراحی آرتروسکوپی انجام می‌شوند.
- در ابتدا، توصیه می‌شود که پس از عمل، از فعالیت‌های شدید خودداری و تا زمان تأیید پزشک، فعالیت‌هایی مانند حمل و جابه‌جایی اشیای سنگین و ورزش‌های شدید را محدود کنید.
- اگر پزشک استفاده از عصا یا دستگاه‌های حمایتی را به‌منظور کاهش وزن روی مفصل آرتروسکوپی شده توصیه کرده، حتماً به حرف دکتر اهمیت دهید.
- به‌خاطر استفاده از داروهای بی‌حسی، بیمار ممکن است برای ۲۴ ساعت اول پس از عمل، حالت تهوع داشته باشد. پس به همین دلیل بهتر است در روز اول تنها مایعات و غذاهای جامدی مانند کراکر خشک یا نان تست مورد مصرف شود.
- در صورت بروز حالت تهوع و استفراغ شدید یا علائم کم‌آبی، تماس با پزشک یا مرکز جراحی الزامی است.
- نظارت دقیق بر دمای بدن نیز ضروری است و در صورت افزایش ناگهانی آن (تب بیش از ۳۸.۵ درجه سلسیوس)، تماس با پزشک توصیه می‌شود.
- مصرف آسپرین برای کاهش ایجاد لخته‌های خون بعد از عمل جراحی، یک اقدام مفیدی است که تا زمان بازگشت به فعالیت روزمره، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
داروهای ضد درد برای مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپی
مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپی شامل توجه به موارد مختلفی از جمله مدیریت درد می‌شوند. داروهای ضددرد نقش مهمی در کنترل درد پس از جراحی دارند. این داروها به‌صورت موضعی یا خوراکی مصرف می‌شوند و باعث کاهش درد و راحتی بیشتر بیمار می‌شوند.
ازآنجایی‌که تا دو روز پس از عمل، بیمار درد شدیدی را تجربه می‌کند، داروی بی‌حس‌کننده موضعی نووکائین با تزریق به داخل مفصل هنگام عمل جراحی، باعث کاهش درد می‌دهد. در این دو روز احتمال التهاب و تورم زخم هم زیاد است.
- آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن: این داروها به‌عنوان ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) شناخته می‌شوند و علاوه بر تسکین درد، به کاهش التهاب نیز کمک می‌کنند.
- کرم‌ها و ژل‌های حاوی لیدوکائین یا نووکائین: این داروها به‌عنوان موضعی در منطقه جراحی مصرف می‌شوند تا درد را کاهش دهند.
- هپارین: در برخی موارد، برای جلوگیری از تشکیل لخته خون پس از جراحی، هپارین ممکن است تجویز شود.
مهم است که بیماران به‌دقت دستورات پزشک را دنبال کرده و هرگونه نگرانی یا علائم ناشی از مصرف داروها را به پزشک خود گزارش دهند. اثرات نامحسوس بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی می‌تواند بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد. ازاین‌رو ممکن است به مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر احساس سرگیجه، سبکی سر یا خواب‌آلودگی داشته باشید. ازآنجایی‌که برخی از داروهای تجویزی خواب‌آور و مخدر هستند، توصیه می‌شود هنگام مصرف آنها، از مصرف مشروبات الکلی و رانندگی بپرهیزید و برای خواب آرام، قبل از خواب از آنها استفاده کنید.
انجام فعالیت های روزمره و تغییرات در برنامه فعالیت
پس از جراحی آرتروسکوپی، شما می‌توانید به‌تدریج به فعالیت‌های روزمرهٔ خود بازگردید. اما باید توجه داشته باشید که هر فرد و هر نوع جراحی، شرایط خاص خودش را دارد و زمان بهبودی ممکن است متفاوت باشد. استراحت و تثبیت مفصل جراحی و همچنین اجتناب از فعالیت‌های شدید؛ مانند ورزش‌های تند و حرکات ناگهانی در ایام ابتدایی بعد از جراحی آرتروسکوپی، از اهمیت بالایی برخوردار است. سعی کنید به مدت تعیین‌شده توسط پزشک استراحت کرده و از حرکات و فشار زیاد روی مفصل خودداری کنید.
تا زمانی که پزشک تأیید نکند، افزایش وزن بیش از حد توصیه نمی‌شود. وزن زیاد می‌تواند فشار اضافی به مفصل وارد کند و به عملکرد جراحی آسیب بزند. بازگشت به فعالیت‌های روزمره مانند رانندگی یا حضور در محل کار بستگی به نوع جراحی و پیشرفت بهبودی دارد.
تغذیه و رژیم غذایی مناسب برای مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپی
تغذیه مناسب نقش مهمی در مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپ و بهبودی سریع‌تر و بهتر بیمار دارد. بسیاری از بیماران به علت مصرف داروهای ضددرد، بعد از عمل دچار یبوست می‌شوند.
- مصرف آب: برای حفظ هیدراتاسیون مناسب، مطمئن شوید که به میزان کافی آب می‌نوشید. آب به نرم‌شدن مواد معده و تسهیل در حرکت آنها در دستگاه گوارش کمک می‌کند.
- افزایش مصرف فیبر: مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل (نظیر نان و برنج قهوه‌ای) و حبوبات را افزایش دهید. چون رژیم غذایی حاوی فیبر بالا به تسهیل در حرکت مواد غذایی در روده کمک می‌کند.
- مصرف شیر منیزیم: شیر منیزیم معمولاً به‌عنوان ملین استفاده می‌شود. این مکمل ممکن است به تسهیل در حرکت مواد غذایی در روده کمک کند. مصرف دقیق مقدار شیر منیزیم و زمان مصرف باید بر اساس دستورات پزشک باشد.
- مصرف مواد غذایی مناسب: مصرف مواد غذایی حاوی پروبیوتیک (مثل ماست یا کره) به تعادل بخشیدن به باکتری‌های خوب در روده کمک می‌کند. مواد غذایی حاوی پروتئین بالا نیز برای تقویت عضلات و بهبود بهبودی بسیار مفیدند.
- مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی: اطمینان از مصرف کافی ویتامین D، کلسیم و دیگر مواد معدنی که به بهبود سلامت استخوان و بازگرداندن قوای عضلات کمک می‌کنند.
جمع‌بندی
مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپی از اهمیت بسزایی برخوردارند تا فرایند بهبودی به بهترین شکل ممکن صورت گیرد. پس از عمل، استراحت کامل، کمپرس یخ برای کاهش تورم و درد، و پیروی دقیق از دستورات مربوط به مصرف داروها ضروری است.
همچنین، فیزیوتراپی به‌عنوان یک بخش اساسی در مرحله پس از جراحی مطرح می‌شود تا به بهبود حرکت مفصل و تقویت عضلات کمک کند. تغذیه مناسب نیز با افزایش مصرف آب، مواد غذایی حاوی فیبر، و مکمل‌هایی مثل ویتامین D و کلسیم، نقش مهمی در تسهیل فرایند بهبودی و جلوگیری از مشکلات ممکن پس از جراحی دارد. مهم‌ترین نکته در مراقبت های پس از جراحی آرتروسکوپ، هماهنگی و همکاری با پزشک و تیم درمانی است تا بهترین نتیجه برای بیمار به دست آید.
